ویترین فرهنگ ایران

کارهای سترگ دیگری مانند دایرة‌المعارف تهران، تاریخ جامع ایران، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، که کار پرزحمت و مهمی است و فهرستواره کتاب‌های فارسی که به همت احمد منزوی انجام گرفت و بسیار آثار دیگر که در اینجا چاپ شده است. اما در کنار همه اینها کار دیگری است که کمتر به آن پرداخته‌اند.

آرشیو و کتابخانه‌ای است که آثار گزیده 150 دانشمند ایرانی را دارد مثل کتابخانه‌های ایرج افشار، صادق کیا، منوچهر ستوده، احمد اقتداری، عبدالحسین زرین‌کوب، عنایت‌الله رضا، محمدجواد مشکور و بسیاری دیگر، مجموعه بی‌نظیر امیرهوشنگ کاووسی که کمتر درباره آن گفته‌اند و نوشته‌اند یکی از اقلام آن دوربین‌ها، وسایل عکاسی و فیلمبرداری از گذشته تا امروز و بویژه تعداد چشمگیری فیلم نایاب تاریخ سینمای ایران است که حتی در مجموعه‌های سینمایی کشور بی‌نظیر است.

خیلی از این آثار حواشی ارزشمندی دارد. در حوزه ایران شناسی مجموعه افشار مهم‌تر است. زیرا از سراسر جهان، هر اثری که در حوزه فرهنگ ایران بود به او اهدا می‌کردند و او همه را بخوبی نگه می‌داشت و بالاخره به آنجا سپرد.

هنوز هم این روال ادامه دارد و کسانی مانند عبدالله ناصری‌طاهری کتابخانه شخصی خود را به آنجا اهدا کرده است. به همین جهت بود در روزهایی که در ارشاد بودم و میهمان خارجی داشتم آنها را برای بازدید به آنجا با این توضیح که بخش خصوصی است می‌بردم و باعث شگفتی آنها می‌شد.

آن سال‌ها دایرةالمعارف از کمک‌های دولتی هم بهره‌ای داشت ولی به‌صورت عمده منابع مالی را، خود تأمین می‌‌کرد. در سال‌های بعد که این کمک‌ها هم کم و بتدریج قطع شد.بواقع دایرة‌المعارف در کلیت آن بخشی از ویترین فرهنگ بزرگ ایران است و گنجینه‌ای از آثار برجسته اسلامی، فارسی و ایرانی در آنجا گردآوری شده است.

مهمتر از همه اینها نسلی از پژوهشگران و محققان جوان است که در این سی‌وچند سال در دایرة‌المعارف زیر نظر استادان بزرگ تربیت شدند، که این ویژگی از عهده مؤسسات آموزشی این سال‌ها برنیامده بویژه که آقای بجنوردی در سال‌هایی این مرکز را تأسیس کرد که استادان نام‌آور کشور در موضوعات گوناگون غالباً خانه‌نشین شده بودند و او با فتوت و جوانمردی آنها را به کار تحقیق و پژوهش گمارد.انتشار دایرة‌المعارف به زبان انگلیسی به وسیله پرسابقه‌ترین ناشر جهان بریل به‌نام اسلامیکا برگ زرینی از افتخارات فرهنگ ماست.

زیرا در تدوین نخستین دایرة‌المعارف‌های فارسی اصل بر ترجمه دایرة‌المعارف غربی بوده ولی حالا غربی‌ها آثار تحقیقی ایران را ترجمه می‌کنند و مآخذ قرار می‌دهند. نکته آنکه با وجود قیمت گزاف، ترجمه انگلیسی دایرة‌المعارف بسیار مورد توجه و استقبال واقع شد تا جایی که برخی مجلدات آن در آستانه چاپ مجدد قرار دارد.

آخرین مجموعه‌ای که این روزها به مرکز دایرة‌المعارف اهدا شده مجموعه اسناد و نشریات توفیق است، مجموعه‌ای که مقدار قابل توجهی از اسناد، مدارک، دستنوشته‌ها از نویسندگان و گردانندگان مهم‌ترین و پرفروش‌ترین و محبوب‌ترین نشریه طنز ایران را در خود جای داده است.

توفیق بی‌شک مؤثرترین نشریه طنز گذشته نزدیک ماست و رساله‌ها، مقالات و کتاب‌هایی درباره آن نوشته شده است. اینکه خاندان توفیق همت ورزیده‌اند و این گنجینه را نزدیک به نیم قرن پس از توقیف آن همچنان نگه داشتند کاری ستودنی است و اینکه آن را به یک مرکز فرهنگی بزرگ پیش‌کش کرده‌اند جای ستایش دارد.

یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های اهدایی به دایرة‌المعارف که برای تهران اهمیت خاص دارد مجموعه اسناد و مدارک و کتاب‌های خاندان «سردار» است که چهارراه آب سردار هنوز خاطره‌ای از دو برادر «حسن» و «حسین» سرداران دوره جنگ‌های ایران و روس را با خود دارد. زیرا زمین وسیع آنها در همین محدوده بود. برای دانشنامه دایرة‌المعارف و بازماندگان توفیق عمری دراز و ثمربخش آرزو می‌کنیم.

*عضو شورای اسلامی شهر تهران

انتهای پیام/*

ویترین فرهنگ ایران

نسبیت گرایی فرهنگی

ایدئولوژی سیاسی چیست؟

قهقرا و پیشرفت؛ یک گزارش مستند

مجید رضائیان: محدوديت‌های رسانه‌ای برداشته نشود راه‌ حل معقول و منطقی برای سيستم نخواهد بود