دانشگاه در زمانه جدید

پیوسته نزد اصحاب خرد در مقام نظر و عمل این اجماع و توافق وجود داشته و دارد که در پهنه حیات و مناسبات حاکم بر جوامع جدید نهاد دانشگاه نهادی تأثیرگذار و تغییرآفرین است. چرا که دانشگاه با تولید اندیشه و معرفت در عرصه‌های مادی و فرا مادی ذخایر فرهنگی را قوت بخشیده و مبادی لازم را برای تمدن‌سازی فراهم می‌سازد. بی‌جهت نیست که توانایی و قدرتمندی جوامع را در گرو دانایی و بهره‌مندی از دانش و فناوری دانسته‌اند. در شرایط امروز جامعه ایران که شرایطی خطیر و پرتغییر است نیل به قدرت و توانایی بیشتر و گذر از گردنه‌های سخت بیش از هر چیز محتاج امر تعامل بین نهادی و دستگاهی است؛ امری که موجد هم‌افزایی بیشتر می‌شود. به این سبب امروزه برای نظام آموزش عالی کشور تعامل و پیوند مناسب آن با دولت و فضای اجتماعی در معنای عام آن رسالتی بس مهم است. دانشگاه هم به شناخت نیازهای جامعه و فراهم‌سازی و تولید دانش؛ و مهارت معطوف به پاسخگویی به این نیازها متعهد است و نیز نسبت به ابداع آینده و ساختن فردایی که کشتی جامعه را با سرعت و تعادل لازم هدایت و راهبری نماید تعهد و مسئولیت دارد.
بی تردید اگر غایت دانشگاه تولید علم برای علم باشد این دانشگاه نمی‌تواند دانشگاه اجتماعی و مؤثر باشد چرا که این دانشگاه نهادی با مردم و برای مردم نخواهد بود. سرزندگی و پویایی دانشگاه بستگی به این مهم دارد که نسبت به مسائل، آلام و رنج‌های محیط پیرامون خود حساس باشد و درد جامعه و زمانه خود را داشته باشد. البته نقش اجتماعی، سیاست‌ها و برنامه‌های آموزشی و پژوهشی دانشگاه در جهان متغیر و سیال در وضع دائمی‌گذار و تغییر قرار دارد؛ به گونه‌ای که از یک سو دانشگاه در شکل کلاسیک و قدیمی خود نمی‌تواند باقی بماند و از سوی دیگر حاکمیت و جامعه بدون اراده و عزم راسخ نسبت به رجوع به دستاوردهای حوزه دانش و فناوری امکان پویایی و بالندگی لازم و مورد انتظار را نخواهند داشت. افزون بر این بروز و ظهور پرشتاب فناوری‌های نوین که خود محصول فرآیند پربار و پویای حوزه دانش و پژوهش است پیوسته ارائه‌های نوینی را رقم می‌زند که تمامی عرصه‌های حیات اجتماعی را به فعالیت و تنظیمات تازه‌ای وادار می‌کند که در این مسیر موضوع اشتغال نیروی انسانی و ایفای درست نقش حرفه‌ای دانش‌آموختگان مسأله‌ای کلیدی برای فرآیند توسعه و بهره‌گیری بهینه از سرمایه‌گذاری‌های آموزشی و پژوهشی است. واقعیتی که سیاست و تمهید تازه‌ای را با محوریت ارتباط دانشگاه با جامعه و صنعت ضرورت بخشیده که امروزه به‌عنوان یکی از موضوعات مهم؛ در وزارت متبوع در دست اجرا و پیگیری است. البته این مهم را نمی‌توان بی‌ارتباط با توسعه پایدار و مسئولیت انسانی و اجتماعی که متوجه نهاد علم و پژوهش است؛ دانست. در نتیجه دانشگاه‌ها در عصر دگرگونی‌های فراگیر و بزرگ، مسئولیت خطیری را برعهده دارند آنها هم تغییرآفرین هستند و هم نسبت به رصد، فهم و ورود به استدلال در باب مناسب‌ترین سیاست‌های مواجهه با آثار و پیامدهای تغییرات حاصل از فناوری‌های نوین وظیفه دارند. در ایران معاصر نیز نگاه به تغییر و تطوری که دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری داشته‌اند بیانگر توجه به تعامل و همراهی دانشگاه با شرایط و مسائل زمانه خودشان دارد و چه بسا که دانشگاه‌ها پیشگام بوده و سهم قابل اعتنایی را عهده‌دار بوده‌اند. نمونه‌های آن را در پیروزی انقلاب اسلامی، مشارکت و نقش‌آفرینی دانشگاهیان در جنگ تحمیلی و تحولات علمی و فناوری سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم.
امروز نیز خیلی بیشتر از دیروز نیازمند حضور، تعامل و همکاری متقابل دانشگاه و دولت هستیم. هر چند که دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری بنا به ذخیره دانشی و نقش نخبگی‌شان توأمان در مقام ناقد و خادم ایفای نقش می‌کنند لیکن باید متوجه این واقعیت باشیم که کارویژه و مأموریت دانشگاه نسبت به سیاست و نظام قدرت را نه می‌توان به تقابل فروکاست و نه به اتحاد صرف؛ بلکه مهم تحلیل موشکافانه، نقادانه و سازنده برای نیل به تعالی و پیشرفت جامعه و کشور است و بی‌تردید این مهم از طریق تعامل و هم‌اندیشی و به رسمیت شناختن یکدیگر و فراهم‌سازی هرچه بیشتر باب گفت‌و‌گو و نزدیک‌تر ساختن افق‌های فکری و پذیرش یکدیگر ممکن می‌شود. چنین شرایطی مقوم داشتن دانشگاه اجتماعی است.
دانشگاهی که پاسخگویی اجتماعی دارد و آشکارا در حیات اجتماعی سهم و نقش دارد و در جامعه دیده می‌شود. تولیدات علمی دانشگاه اجتماعی تولیداتی نافع و معطوف به مشکلات جامعه در مقیاس‌های خرد، میانی و کلان هستند. بدیهی است که تربیت نیروی انسانی متخصص و اخلاق‌مدار، ارتقای فرهنگی و بصیرت اجتماعی، شناخت مسائل و مشارکت در رفع و حل آنها، تقویت نگاه عالمانه و همکاری متقابل نظام‌مند و حساس بودن به مسائل پیش رو و دغدغه و مساعی نسبت به ورود و ارائه سیاست و راهکارهای لازم می‌تواند هم موجد امید و اعتماد باشد و هم پویایی درون نظام دانشگاهی را قوت بیشتری ببخشد.
براین مبنا با توجه به فشارهای عدیده‌ای که در ذیل تحمیل تحریم‌های مختلف متوجه کشور عزیزمان نموده‌اند مجموعه نظام آموزش عالی کشور تمام اهتمام و تلاش خود را به کار گرفته تا از ظرفیت‌های خود در راستای کاهش فشارها و سختی‌های حاصل از تحریم‌ها استفاده نماید تا به مدد قدرت لایزال الهی همچنان نقش آفرینی خود را در شرایط و زمانه جدید داشته باشد. به این سبب هفدهم تیرماه فرصتی است تا رؤسای محترم دانشگاه‌ها، مراکز و مؤسسات پژوهشی و فناوری وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری طی نشستی، هم‌اندیشی لازم را با مقامات و کارگزاران ارشد کشور داشته باشند تا با تعاطی و تعامل فکری که خوشبختانه در سطح نسبتاً عالی آن امروز بین دانشگاه‌ها و دولت وجود دارد، مسائل و موضوعات کلیدی از جمله سیاست‌های مربوط به اشتغال، ظهور فناوری‌های نوین و آثار و پیامدهای آن در حوزه اشتغال و نیز تحلیل و تبیین شرایط اجتماعی و فرهنگی پیش رو را مورد مداقه و واکاوی هر چه بیشتر قرار داده تا در این مسیر ان‌شاءلله شاهد دستیابی به دستاوردها و نیل به جامعه و کشوری مقتدر و با کیفیت زندگی بهتر باشیم.
*وزیر علوم، تحقیقات و فناوری
انتهای پیام/*

دانشگاه در زمانه جدید

نسبیت گرایی فرهنگی

ایدئولوژی سیاسی چیست؟

قهقرا و پیشرفت؛ یک گزارش مستند

مجید رضائیان: محدوديت‌های رسانه‌ای برداشته نشود راه‌ حل معقول و منطقی برای سيستم نخواهد بود