وزیر علوم: در دولت سعی کردیم فضای دانشگاه را باز کنیم

از همان زمان که حسن روحانی، به‌عنوان رئیس جمهوری دولت دوازدهم، هیأت وزیران پیشنهادی خود را برای کسب رأی اعتماد به مجلس معرفی کرد، نبود نام وزیر علوم در لیست پیشنهادی او، این سؤال را به‌وجود آورد که گزینه‌های پیشنهادی این وزارتخانه احتمالاً با مخالفت‌هایی روبه‌روست و عده‌ای از نمایندگان موافق گزینه‌های پیشنهادی رئیس جمهوری نیستند.

همین موضوع کار وزارتخانه را به سرپرست کشاند و سید ضیاء هاشمی، به مدت 3 ماه سرپرست وزارت علوم شد. حسن روحانی نیز از مهلت زمان قانونی پیش آمده برای انتخاب گزینه‌های دیگر که همسو با سیاست‌های او و دولتش باشند، استفاده کرد. اما در این مدت، گمانه زنی‌ها و اما و اگرهای زیادی حول و حوش چند اسم به میان آمد و در نهایت این نام منصور غلامی بود که با چند پله اختلاف، بالاتر از نام سایر اسامی ایستاد.

غلامی در کارنامه‌اش سابقه ریاست در دانشگاه‌های مختلف از جمله بوعلی سینای همدان را داشت. با این همه نام این سیاستمدار میانه رو هم با واکنش موافقان و مخالفان همراه شد. برخی‌ها به این انتخاب گله کردند و بعضی‌های دیگر هم با دیده شک و تردید به غلامی نگاه می‌کردند و البته عده‌ای در حمایت از این انتخاب متحد شدند تا اینکه در نهایت زور موافقان چربید و این استادتمام دانشگاه رأی اعتماد مجلس را گرفت.

حالا دو سالی می‌شود که او سکان این وزارتخانه پرحاشیه را برعهده گرفته است. وزارتخانه‌ای که به گفته بسیاری از کارشناسان دیگر آن سر و صدا و حاشیه‌ها و جنجال‌های گذشته را ندارد. غلامی در این مدت تا حدودی توانسته دانشگاه‌ها را به ریل اصلی خود بازگرداند. او نمره قبولی به عملکرد دو ساله‌اش می‌دهد و می‌گوید توانسته آرامش را به دانشگاه‌ها برگرداند.

غلامی از فعالیت دانشجویان و تشکل‌های دانشجویی حمایت می‌کند و معتقد است که هر دوطیف اصولگرا و اصلاح‌طلب در دانشگاه‌ها در یک فرایند قانونی در کنار یکدیگر فعالیت می‌کنند. او اما قبول ندارد که کمیته انضباطی، دانشجویی را به خاطر نقد سیاسی اش احضار کند.

در ادامه، مصاحبه هدی هاشمی از روزنامه ایران را با منصور غلامی به مناسبت هفته دولت می‌خوانید:

شما دو سالی می‌شود که مسئولیت وزارتخانه پر چالشی را برعهده گرفته‌اید، خودتان عملکردتان را در این دو سال چطور ارزیابی می‌کنید؟

به‌نظرم این ارزیابی را باید دو گروه انجام دهند. یک گروه همکارانی هستند که در مراکز دانشگاهی کار می‌کنند که باید از آنها پرسید که آیا از پشتیبانی‌های وزارت علوم راضی هستند یا خیر؟ در سوی دیگر گروهی مخاطب ما هستند این گروه عموماً دانشجویانی هستند که در دانشگاه‌ها تحصیل می‌کنند ما باید از این افراد بپرسیم که عملکرد ما را چگونه ارزیابی می‌کنند. با این حال باید بگویم که مجموعه وزارت علوم مجموعه گسترده‌ای است و به‌طوری که برخی دانشگاهیان این گستردگی را مورد نقد قرار داده‌اند. خودم هم وقتی مسئولیتی در وزارتخانه نداشتم به این گستردگی نقد داشتم. بنده اگر بخواهم عملکرد خود و همکارانم را در بخش ستادی وزارت علوم ارزیابی کنم باید بگویم که تمام تلاشمان این بوده که رویکردهای جدید به آموزش عالی داشته باشیم و درواقع سیاستگذاری کلان آموزش عالی کشور را پیگیری می‌کنیم. این سیاست ساماندهی آموزش عالی بوده است. احساس می‌کنم در بخش‌های مختلف طرح کیفی‌سازی آموزش عالی عملکرد خوبی داشتیم.

بر این اساس چقدر خواسته‌ها و برنامه‌های شما در حوزه آموزش عالی عملیاتی شده است و شما چه نمره‌ای به خودتان می‌دهید؟

معمولاً به دانشجویانم که نمره خوب می‌دادم. بنده در نمره دادن سختگیر نیستم. البته هنوز چالش‌هایی هم وجود دارد اما لازم است بگویم با اختیارات و امکاناتی که داشتیم توانستم به اینجا برسم، درواقع به خودم و تیم همراهم نمره قبولی را می‌دهم.

آقای دکتر شما بر صندلی تکیه زدید که افراد صاحبنظر و خوشفکری قبل‌تر از شما روی آن نشسته بودند اما در مدت زمان کوتاهی برخی‌هایشان کنار گذاشته شدند و برخی‌های دیگر هم علاقه‌ای به حضور دوباره در این وزارتخانه نداشتند. کار در وزارت علوم چه ویژگی دارد که شرایط را برای خیلی‌ها سخت کرده بود؟

وزارت علوم یک وزارتخانه ویژه است و همین موضوع کار را برای ما سخت می‌کند. البته این نگاه همیشه بوده است و شما هم می‌دانید که شخصیت‌هایی در وزارت علوم کار می‌کنند یا کار می‌کردند که جایگاه ویژه علمی داشتند بنده با تعدادی از این افراد که سابق بر این سمتی در وزارت علوم داشتند همکار و البته همفکر بودم و همچنان هم رابطه دوستی با همدیگر داریم و با برخی‌های دیگر ارتباط کاری وجود دارد اما باید بگویم که یک جریان اداری و ساختاری اجرایی در وزارت علوم وجود دارد که همه باید در چارچوب قوانین کار را پیش ببرند، لذا ضوابط مقررات و آیین نامه‌ها مسیر ما را نشان می‌دهد در بسیاری از موارد سلیقه، نگاه و برداشت ممکن است کمک کند که ما از یک آیین نامه استنباط و برنامه اجرایی ویژه‌ای دربیاوریم و این البته با واکنشی مواجه شود و اینجا محل بحث بسیاری است، اما بهترین راه برای ما این است که اگر اشکالی در آیین نامه وجود دارد آن را اصلاح کنیم. در این دو سال هم چند مورد اصلاح آیین‌نامه انجام داده‌ایم اما قبول دارم کار در وزارت علوم بسیار حساس است. لذا کار حتماً حساس است.

این واکنش‌ها موجب شده تا نخبگانی که سابق بر این در وزارتخانه بودند و مشاوره می‌دادند دیگر جایگاهی در وزارت آموزش عالی نداشته باشند به این علت می‌گویم که همیشه وزارت علوم محل تجمیع نخبگان بوده است و دولت اگر مشکلی برایش پیش می‌آمده به وزارت علوم رجوع می‌کرده که با توجه به نخبگانی که در وزارت علوم وجود دارد مشکل را حل کنند. دانشگاهیان مورد اعتماد دولت بوده‌اند آیا هنوز هم این فضا در وزارت علوم وجود دارد؟

فضای هم اندیشی و به اشتراک گذاشتن افکار و مسائل دانشگاهیان به‌طور سنتی در وزارت علوم وجود داشته است. بنابراین بسیاری از تصمیم گیری‌های مدیریتی و آیین نامه‌هایی که تدوین می‌شود خروجی همین نشست‌ها است. در وزارت علوم هم این روال همیشه بوده است. در سوی دیگر دانشگاه‌ها هستند که به‌صورت شوراهای منطقه‌ای نشست‌های مختلفی دارند و رؤسای دانشگاه‌ها و معاونان‌شان هم جلسات مختلفی دارند. یکی از گزارش‌های معمولی که به وزارت علوم می‌آید صحبت‌هایی است که رؤسای دانشگاه‌ها در این نشست‌ها دارند. البته نشست‌های هیأت امنای دانشگاه‌ها هم جزو ارکان اصلی وزارت علوم است همه نهادهای موجود در وزارت علوم هیأت امنا دارند و یکی از سیاستگذاری‌های وزارت علوم هم بر اساس همین نشست هیأت امنا است. لذا این نوع همفکری و هم اندیشی وجود دارد. خودم شخصاً چندین جلسه با نخبگان داشتم پیشکسوتان آموزش عالی به وزارت علوم دعوت شدند و با آنها نشست داشتم. سعی کردم در تصمیم گیری‌ها از نخبگان هم استفاده کنم.

شما صدای منتقدان را هم می‌شنوید؟

به‌عنوان منتقد به دانشگاهیان نگاه نمی‌کنیم. بنده براحتی به استادان وقت می‌دهم و با آنها دیدار داریم و ممکن است در دیدارها نقدی هم مطرح شود. البته از فضای مجازی هم کمک می‌گیرم و به‌صورت مستمر با بسیاری از اعضای هیأت علمی دیدار دارم. آنها موضوعات و بحث‌هایی را مطرح می‌کنند. در این جلسات ایرادات و اشکالات موجود در سیاست‌های وزارت علوم مطرح شده است با این حال دسترسی به من برای دانشگاهیان سخت نیست. تا آنجایی که فرصت بنده اجازه داده است سعی کردم حرف ها را بشنوم. این را بگویم که فقط حرف‌ها را نشنیده‌ام بلکه در برنامه‌هایمان هم از نقدهای آنها استفاده کرده‌ایم.

در این جلسات آیا موضوع مهمی بوده که از سوی اعضای هیأت علمی و دانشجویان مطرح شود و آنها بخواهند شما به اطلاع رئیس جمهوری برسانید؟

بحث‌های مهمی که جامعه دانشگاهی را نگران می‌کند حتماً به اطلاع رئیس جمهوری می‌رسانم، اما اینچنین نبوده که پیام خاصی را دانشگاهیان مطرح کنند. بحث‌هایی مطرح بوده حاشیه‌های نشست‌های رئیس جمهوری با دانشجویان بوده است موضوعاتی که در این نشست‌ها مطرح شده است، با رئیس جمهوری در میان گذاشتم. البته رئیس جمهوری هم موضوعی برای دانشگاهیان پیش آید را می‌پرسند و من نیز توضیح می‌دهم. رئیس جمهوری در مسائل دانشجویی حساس هستند و مواردی که پیش می‌آید را پیگیری می‌کنند و اگر نظری داشته باشند ما آن را بررسی می‌کنیم. این فضا در دو سال گذشته در دانشگاه بوده است از طرفی دیگر در مدتی که در وزارت علوم بودم فضای دانشگاه کمتر مورد سوء استفاده قرار گرفته است و فعالیت خود تشکل‌ها، انجمن‌ها و کانون‌ها در سال 97 نسبت به سال 96 بیشتر شده است درحالیکه تنش‌ها و چالش‌ها خیلی کمتر بوده است.

مهم‌ترین موضوع مورد توجه رئیس جمهوری برای دانشگاه چه بوده است؟

رئیس جمهوری در سخنرانی‌هایی که در دانشگاه داشتند موضوعات و دغدغه‌های خود را مطرح کردند آقای روحانی بارها تأکید کردند در فضای دانشگاهی فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی دانشجویان به سمت نقد‌های منطقی پیش برود و لذا این دیدگاه وجود دارد و سعی بر این بوده که مدیران دانشگاه و رؤسای دانشگاه این موضوعات را عملیاتی کنند با وجود این در فضای دانشگاهی نمی‌توانم بگویم همه چیز خوب است و همه راضی هستند ممکن است هم مدیریت دانشگاهی و دانشجویان نقدهایی داشته باشند و حل این موضوعات زمانبر است.

شما پیش از رأی اعتماد گفته بودید در دوره مدیریت من در دانشگاه هیچ دانشجویی به خاطر فعالیت سیاسی تنبیه انضباطی نشده بود هم‌اکنون وزیر علوم هستید آیا همچنان این موضوع را تکرار می‌کنید؟

بله حتماً این چنین است. البته ممکن است برخی‌ها شلوغ کنند و بگویند اینگونه نیست. اگر سیاسی‌ها در احزاب و گروه‌ها در هنگام فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی‌شان ناخواسته دچار نقض قوانین و مقررات شوند به تخلف‌شان رسیدگی می‌شود. طبیعی است این جرم سرجای خودش محفوظ است، مجری قانون نمی‌گوید چون این فرد فعالیت سیاسی می‌کند ما از تخلفی که انجام داده چشم پوشی کنیم. آن تخلف سر جای خودش بررسی می‌شود و فعالیت سیاسی و اجتماعی فرد هم در چارچوب قوانین پیش می‌رود لذا ممکن است کسی پیدا شود و بگوید من فعالیت سیاسی زیادی در دانشگاه داشتم برای همین حکم گرفتم وقتی پرونده فرد را بررسی می‌کنیم می‌بینیم یک تخلف انضباطی انجام داده است.

برخی از دانشجویان بر این باورند که همچنان سایه نهاد‌های امنیتی بر سر دانشجویان است حتی رئیس جمهوری هم در سخنانی اشاره کرد ممکن است هنوز فضا در دانشگاه‌ها امنیتی باشد که آن را نمی‌پسندد. رئیس جمهوری بارها اعلام کرده که در دانشگاه فضای امن می‌خواهیم نه امنیتی. دانشجویان بر این باورند که اگر نقدی کنند پایشان حتماً به کمیته انضباطی کشیده می‌شود شما چقدر تلاش کردید تا این فضا را امن کنید؟

این موضوع را که دانشجویان می‌گویند تا نقدی می‌کنیم انضباطی می‌شویم را قبول ندارم. همه تلاش ما این بوده که فضا در دانشگاه امنیتی نباشد. ما در دولت های یازدهم و دوازدهم سعی کردیم فضای دانشگاه را باز کنیم. تعداد تشکل‌های فعال در دولت های یازدهم و دوازدهم افزایش پیدا کرده است. سابق بر این فعالیت دانشجویان در دانشگاه‌ها با محدودیت‌هایی همراه بوده است بویژه تشکل‌های اصلاح‌طلب مشکلات بسیاری داشتند. اما هم‌اکنون مجوزهایی به تشکل‌های اصلاح‌طلب دادیم و دانشجویان در حال فعالیت هستند. یک اتفاقی که در دوره فعلی افتاده است این است که فعالان تشکل‌های دانشجویی بویژه در گروه‌هایی که در بازه زمانی جدید مجوز گرفتند با هم تجریبات‌شان را درمیان نمی‌گذارند. همین موجب شده تا اشتباهاتی که قبلاً برخی‌ها تکرار کرده بودند در این دوره هم اتفاق بیفتد. فکر می‌کنم بندرت بتوانیم دانشجویی را پیدا کنیم که به خاطر فعالیت سیاسی و اجتماعی در محیط دانشگاه حکم انضباطی گرفته باشد. ممکن است دانشجو ندانسته اقدامی انجام دهد که مورد پیگرد قرار بگیرد و این تخلف را هم نمی‌توان نادیده گرفت. برای من تشکل‌ها هیچ فرقی با همدیگر ندارند چون مواضع حمایتی دارم از همه گروه‌ها دفاع می‌کنم و با همه طیف‌ها ارتباط دارم.

یکی از موضوعات مورد بحث در این باره گسترش کرسی‌های آزاد اندیشی است شما برای تحقق این موضوع چه فعالیت‌هایی انجام داده‌اید و فکر می‌کنید چقدر در این مورد موفق بودید؟ برخی از دانشجویان هم می‌گویند در این کرسی‌ها امکان نقد و آزاد اندیشی وجود ندارد و کسی هم جرأت اظهار نظر در این کرسی‌ها را ندارد چون به کمیته انضباطی کشیده می‌شوند؟

در سال 97 قریب به 570 کرسی آزاد اندیشی در دانشگاه‌های کشور برگزار شد. اینکه ما این جلسات را با این ابعاد برگزار کردیم یعنی دانشجویان توانستند در این کرسی‌ها حرف بزنند. قاعدتاً موضوع کرسی را دانشگاه طرح می‌کند که می‌تواند موضوع پرچالشی باشد. معمولاً کنار کرسی‌های آزاد اندیشی استادان مرتبط با موضوع هم حضور دارند که صرفاً دانشجویان در یک محدوده اطلاعاتی نباشند و بتوانند اطلاعاتی هم دریافت کنند. گزارش‌هایی که به دست ما رسیده است نشان می‌دهد موضوعات اجتماعی، فرهنگی مباحث مورد بحث کرسی‌ها بوده است و البته مباحث سیاسی در کنار موضوعات اصلی مطرح شده است. البته گزارش‌ها نشان داده که برگزاری کرسی‌ها با نتیجه گیری‌هایی همراه بوده است و دانشجویان و استادانی که در این نشست‌ها شرکت کردند هم رضایت داشته‌اند. چالش‌ها به معنای درگیری در نشست‌های کرسی‌ها کم بوده است و این موضوع نشان از آن دارد که فضاهای دانشجویی ما با صبر، حوصله و عقلانیت بحث‌های مورد نظر را انجام می‌دهند.

از مسائل سیاسی دانشگاه‌ها که بگذریم به موضوع ساماندهی آموزش می‌رسیم، کیفیت آموزش عالی یکی از موضوعات مهم وزارت علوم بوده است همچنان این موضوع در بین دانشگاه‌ها وجود دارد برخی از دانشگاه‌ها کیفیت لازم را ندارند و البته موضوع کیفیت رشته‌های پیام نور و جامع علمی کاربردی هم همیشه مطرح بوده است که این دانشگاه‌ها در بحث استانداردهای آموزشی ضعیف عمل می‌کنند شما برای ارتقای کیفیت دانشگاه‌ها چه اقدامی انجام داده‌اید؟

ساماندهی آموزش عالی از سال 93 شروع شد ما در دوره‌ای شاهد گسترش کمی بیش از حد نیاز دانشگاه‌ها بودیم و زمانی که دولت یازدهم روی کار آمد لازم بود که دانشگاه‌ها ساماندهی شوند در برنامه ششم هم به این موضوع نگاه ویژه‌ای شده است. البته شورای عالی انقلاب فرهنگی هم مصوبه‌ای در این زمینه دارد. که در آنجا صراحتاً به موضوع ساماندهی آموزش عالی اشاره شده است. در ساماندهی آموزش عالی تأکید شده است که این ساماندهی می‌تواند با انحلال، تجمیع و ادغام واحدهای آموزشی موجود صورت بگیرد. این موضوع به طور جدی در دو سال گذشته دنبال شده است. اولین کار هم برای ساماندهی تعطیل کردن دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی وابسته به دستگاه های دولتی بود البته تعدادی کمی باقی ماندند که بعضی از این مراکز یا تعطیل می‌شوند یا به مرکز دیگر واگذار می‌شوند. همچنین پذیرش دانشجو از پژوهشکده‌ها هم گرفته شده است مگر با مشارکت دانشگاه‌های کشور دانشجویی تربیت شود. البته هنوز پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌ها قانع نشدند. درباره دانشگاه‌های جامع علمی کاربردی هم باید بگویم که بخشی از دانشگاه‌ها که وابسته به دستگاه‌های دولتی بودند تعطیل شدند و تصمیم بر این شد که دانشگاه جامع علمی کاربردی با بخش خصوصی، صنایع و برخی از حرفه‌ها هماهنگ شود. با اینکه در اجرای این طرح بسیار چالش داشتیم اما هم‌اکنون دانشگاه جامع فعالیت خود را بر اساس تصمیم وزارت علوم اجرا می‌کند. دانشگاه پیام نور هم به‌دلیل عدم وجود دانشجوی کافی فعالیت‌هایشان ضعیف شده است به این دانشگاه هم تکلیف شد که خودشان در بحث ساماندهی شرکت کنند چون ساختمان‌هایی که دارند دولتی است و به منظور آموزش هم ساخته شده است. ما به دانشگاه پیام نور توصیه‌هایی داشتیم که واحدهای فناوری و مراکز رشد ایجاد کنند تا از امکانات دولتی بهتر استفاده شود یا به دانشگاه‌های دیگر امکاناتشان را واگذار کنند. در بحث ساماندهی ما دانشگاه فنی و حرفه‌ای را برای تربیت نیروی ماهر در کنار دانشگاه جامع علمی کاربردی دیده‌ایم که با مشارکت هم بتوانند این بخش را که در سال‌های اخیر خیلی ضعیف شده است، تقویت کنند. این هم بدان علت است که مدرک‌گرایی در کشور زیاد شده بود کسی قانع نبود با کاردانی یا کارشناسی به محیط کار برود اما حالا تعداد زیادی از دانشجویان با کاردانی وارد بازار کار می‌شوند.

یعنی شما می‌گویید رشته‌ها متناسب با بازار کار می‌شود؟

بله در حال تلاش هستیم که این اتفاق بیفتد. همچنین تلاش می‌کنیم محیط‌های آموزشی متناسب با بازار کار و متناسب با سیاست‌های کلان کشور عمل کنند، نه اینکه دانشگاه‌ها سلیقه‌ای رشته‌ها را ارائه دهند.

ساماندهی در دانشگاه‌های دولتی چگونه انجام می‌شود؟

در دانشگاه‌های دولتی ما گسترش رشته‌های کارشناسی را متوقف کرده‌ایم مگر اینکه رشته‌های جدید و بین رشته‌ای باشد. در مقطع کارشناسی ارشد هم گسترش بسیار محدود و ظرفیت‌ها هم بسیار منطقی شده است. البته سیاست ما در دوره دکتری هم همین است. لذا یک ساماندهی در هنگام اجرا داریم. اما اصل ساماندهی این است که رشته‌های دانشگاه‌های دولتی‌مان در سراسر کشور در یک نظم منطقی قرار بگیرند. این نظم هم این است که همه دانشگاه‌ها همه رشته‌های درسی را نباید تدریس کنند. از نظر ما هر منطقه‌ای همه رشته‌ها را نیاز ندارد که دانشگاه تدریس کند لذا بر اساس نیاز و ظرفیت منطقه رشته‌ها ارائه خواهد شد. ما به دانشگاه‌های دولتی گفتیم رقابت‌ها باید روی کیفیت باشد یعنی اگر دانشجویی بخواهد دانشگاهی را انتخاب کند باید بداند این دانشگاه با وجود اینکه در شهرستان است اما دارای کیفیت بالاست و در رشته‌هایی سرآمد است. درباره دانشگاه غیردولتی که زیر نظر وزارت علوم هستند هم باید بگویم که در مجموعه غیرانتفاعی‌ها کیفی‌سازی اعمال می‌شود و روی استانداردها اصرار داریم برای همین تعدادی فعالیت‌شان متوقف شد یک تعداد هم دیدند نمی‌توانند استانداردها را رعایت کنند خودشان واحد آموزشی را تعطیل کردند.

موضوع کیفیت آموزش دانشگاه آزاد هم در این سال‌ها بارها مطرح شده است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که دانشگاه آزاد در برخی از واحدهایش استانداردهای آموزشی را رعایت نمی‌کند آیا وزارت علوم برای دانشگاه آزاد هم برنامه‌ای دارد؟

در ارتباط با دانشگاه آزاد تمام تلاشم این بود که از تقابل و گریز با آنها اجتناب کنم. در ارتباط با این دانشگاه معتقدم تعدادی از مدیرانی که دانشگاه آزاد اسلامی را مدیریت می‌کنند از بدنه وزارت علوم و از دانشگاه‌های خوب کشور هستند. مکرر در جلسات مختلف از آنها خواستم توان علمی خودشان و موقعیت‌هایی که در دانشگاه‌های دولتی داشتند این مجموعه را مدیریت کنند. که در قوانین هم وزارت علوم باید روی کیفیت آنها نظارت داشته باشد عمده تلاش ما در دانشگاه آزاد موضوع کیفیت واحدهای آموزشی است. بخش غیردولتی در جلسات می‌گوید ما درآمدمان متکی به خودمان است و باید دانشجو در واحدها داشته باشیم اما بنده به‌عنوان کسی که مسئولیت دارم می‌گویم در ارائه خدمات آموزش عالی به تک تک مردم و دانشجویان حداقل‌های استاندارد باید رعایت شود از تمامی دانشگاه‌ها خواسته‌ام حداقل استاندارد‌ها را داشته باشند و این موضوع را به‌طور جدی پیگیری می‌کنم.

انتهای پیام/*

وزیر علوم: در دولت سعی کردیم فضای دانشگاه را باز کنیم

نسبیت گرایی فرهنگی

ایدئولوژی سیاسی چیست؟

قهقرا و پیشرفت؛ یک گزارش مستند

مجید رضائیان: محدوديت‌های رسانه‌ای برداشته نشود راه‌ حل معقول و منطقی برای سيستم نخواهد بود