برنده و بازنده جنگ قره‌باغ

دور تازه جنگ جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان، هنوز برنده و بازنده ندارد. دو طرف به‌رغم همه مخالفت‌های گذشته خود در قبول آتش‌بس تا تعیین تکلیف نهایی نبردی که دهه‌ها در این منطقه از قفقاز جنوبی ادامه دارد، سرانجام تن به آن داده‌اند.

وضع موجود اگرچه شکننده می‌نماید اما همین که وزیران امورخارجه دو طرف حاضر به قبول حضور زیر یک سقف در مسکو شده و پیشنهاد آتش‌بس را پذیرفته‌اند، مفهومی روشن دارد؛ ایروان و باکو هنوز تا غلبه بردیگری فاصله دارند.

استقرار آتش‌بس گامی رو به جلو برای توقف کشتاری است که آذری‌ها و ارمنی‌ها علیه یکدیگر در دور تازه جنگ به‌راه انداخته‌اند اما بی‌گمان نمی‌تواند پایان بخش بحرانی باشد که درصورت ادامه، کل منطقه قفقاز و همسایگان آن را در برخواهد گرفت.

آذری‌ها هنوز به کمترین اهداف نظامی خود در این جنگ دست نیافته‌اند. ارمنی‌ها نیز همچنان در وضعی نامطمئن و شکننده قرار دارند.

ادامه موشک‌اندازی‌ها به مواضع نظامی و مناطق غیر نظامی تنها به شروع زود هنگام فرسایش توان هریک از طرف‌ها انجامیده است.

رفته رفته تلفات غیرنظامیان به شمار کشته شدگان نظامی هردو سوی خط آتش نزدیک می‌شود. علاوه براین بنیان‌های اقتصادی حالا هدف حملات متقابل قرار گرفته است.

بسیاری از ناظران از همان ابتدا براین باور بودند که نمی‌توان به راحتی برای جنگ قره‌باغ برنده و بازنده پیش‌بینی کرد. دلیل آن یکی مربوط به انگیزه‌های هریک از طرف‌ها و دیگری توان نظامی‌ ـ اقتصادی آنها در تحمل جنگ بلند مدت است.

علاوه بر این، فشردگی‌ موقعیت جغرافیای منطقه درگیری، تاب تحمل جنگ بلندمدت را از دو طرف خواهد گرفت. نتیجه اینکه هنوز هیچ‌یک از طرف‌ها آنقدر قوی نیست که دیگری را به تسلیم وادار کند.

با این ‌حال آتش کنونی نمی‌تواند بدون رسیدن به نتیجه معلوم و قابل قبول برای همه طرف‌ها خاموش شود. انجماد دوباره در بحران قره‌باغ به نظر ناممکن خواهد بود؛ به‌ ویژه که باکو در این صورت یک شکست دوباره را مانند جنگ 1992 متحمل می‌شود.

این همانی نیست که «الهام علی‌یف» به مردم خود وعده داده است. ایروان نیز جز ایجاد تردید امنیتی میان ارمنی‌های ساکن در قره‌باغ دستاوردی مطمئن ندارد.

روسیه اما ممکن است به طور نسبی برنده این دور از جنگ کنونی شناخته شود؛ از این ‌رو که توانسته پس از سکوتی معنا‌دار در شروع جنگ، دوباره ابتکار عمل را در منطقه‌ای که به حیاط خلوت این کشور شهره است در اختیار گیرد.

علاوه‌براین، ایروان را به مدار مسکو بازگردانده است. «نیکول‌پاشینیان» نخست وزیر ارمنستان پس از کسب قدرت کوشیده بود گرایش به غرب را در دستور کار دولتش قرار دهد.

اما جنگ دوباره قره‌باغ به ایروان چنین القا کرد که همچنان باید زیر حمایت مسکو قرار داشته و خود را متعهد به «سازمان هم پیمان جمعی» به رهبری روسیه بداند. باکو نیز دریافته است که بدون ملاحظه روسیه و تنها با اتکا به سلاح‌ها و حمایت‌های اسرائیل‌ـ ترکیه قادر نیست بیرون از چارچوب نظام سنتی در منطقه عمل کند.

مهم‌تر اینکه ترکیه نیز بر سرکشی خود مهار زده و با چشم پوشی از ادعاهای گذشته‌اش درباره رد هرگونه آتش بس پیش از پایان اشغال قره‌باغ، حالا آن را گامی مهم می‌خواند. اگرچه تاکید می‌کند؛ این وضع (آتش بس) نمی‌تواند راه حل دائمی باشد.

امتیاز دیگر روسیه در جنگ قره‌باغ، تفویض ابتکار توقف جنگ از سوی رهبران گروه مینسک به دولت این کشور است. روسیه، فرانسه و آمریکا رهبری گروه مینسک را که در سال 1992 با حضور 10 کشور تشکیل شد به عهده دارند.

این گروه از آن تاریخ که به آتش بس میان ارمنستان و آذربایجان در سال 1994 انجامید، قرار بود برای پایان بحران قره‌باغ چاره‫اندیشی کند. اکنون جنگ دوباره، این گروه خفته را از خواب طولانی بیدار کرده است. این درحالی است که روسیه امروز با سال 1992 که به تازگی شولای امپراطوری شرق را ازتن به در کرده بود فاصله بسیار دارد.

جنگ قره‌باغ هنوز برنده و بازنده ندارد. آتش‌بس که از 10 اکتبر (19 مهر) آغاز شده به مانند شیشه شکننده است. روسیه اما فعلا برنده این مقطع از جنگ است تا بعد چه پیش آید.

*روزنامه نگار ارشد و تحلیل گر مسائل بین الملل

انتهای پیام/*

برنده و بازنده جنگ قره‌باغ

نسبیت گرایی فرهنگی

ایدئولوژی سیاسی چیست؟

قهقرا و پیشرفت؛ یک گزارش مستند

مجید رضائیان: محدوديت‌های رسانه‌ای برداشته نشود راه‌ حل معقول و منطقی برای سيستم نخواهد بود