توافقی برای جنگی جدید در افغانستان!

توافق نامه صلح میان طالبان و آمریکا، بالاخره پس از ماه ها فراز و فرود، در شهر دوحه و در حضور نمایندگان حدود 30 کشور جهان که اکثرا از متحدان آمریکا در جنگ افغانستان به حساب می‌آمدند و بدون حضور نمایندگانی از افغانستان به امضا رسید.

همزمان با مراسم امضای این توافق نامه، دبیر کل ناتو و وزیر دفاع آمریکا نیز به کابل سفر کردند و در برنامه دیگری، با حضور محمد اشرف غنی و دکتر عبدا... که هر دو، مدعی پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری اخیر هستند، با انتشار اعلامیه مشترکی ، بر تداوم تعهدات خود به دولت افغانستان تاکید کردند.

هرچند که سفر مقامات اروپایی و آمریکایی به کابل، می تواند به عنوان اعلام حمایت آن ها از حکومت رسمی افغانستان به رغم امضای توافق نامه صلح با طالبان تفسیر شود، اما این سفر، نتوانسته نارضایتی موجود در میان مقامات افغانستان و نیز نهادهای سیاسی و مدنی را از متن توافق نامه بکاهد.

مقامات افغانستان، هرچند در مجموع از امضای توافق نامه یاد شده، ابراز خرسندی کرده و امضای این سند را گامی برای رسیدن به صلح در افغانستان دانسته، اما در سخنان خود نتوانسته اند ابهامات پر شمار و نواقص مهم این توافق نامه را نادیده انگارند.

متن منتشر شده از این توافق نامه، بر چهار محور استوار است. مشخص شدن جدول خروج نیروهای نظامی و غیر دیپلماتیک خارجی و آمریکایی از افغانستان (کاهش نیروها به 8600 نفر در 135 روز اول و تداوم خروج این نیروها به طور کامل طی 14 ماه از تاریخ امضای توافق نامه) و تضمین سازوکار‌های اجرایی توسط طالبان مبنی بر استفاده نکردن هر فرد یا گروهی از خاک افغانستان علیه امنیت آمریکا، دو محور اصلی توافق نامه هستند.

آغاز مذاکرات بین الافغانی در 20 حوت/ اسفند 1398 و گفت وگو درباره آتش بس دایمی میان طالبان و شرکت کنندگان در گفت وگوی بین الافغانی نیز دو محور دیگر این توافق نامه به حساب می آیند که ظاهرا از اولویت چندانی برخوردار نیستند.

در این توافق نامه، آمریکا متعهد شده است که 5000 زندانی طالبان را که در دست دولت افغانستان هستند، تا قبل از آغاز مذاکرات بین الافغانی (کمتر از یک هفته دیگر) آزاد کند.همچنین آمریکا متعهد شده تا رهبران طالبان را از لیست سیاه و تحریم‌های این کشور خارج کند.

از سوی دیگر، آمریکا اعلام کرده که به دنبال همکاری اقتصادی با حکومت اسلامی خواهد بودکه پس از امضای توافق نامه و توسط مذاکرات بین‌الافغانی، برای بازسازی [افغانستان] تعیین می‌شود و در امور داخلی آن حکومت نیز دخالت نخواهد کرد.

طالبان هم متعهد شده اند از سربازگیری، آموزش و حمایت هر گروه یا فردی که تهدیدی علیه امنیت آمریکا و متحدانش به حساب بیاید، خودداری کند. طالبان همچنین متعهد شده‌اند برای کسانی که تهدیدی برای امنیت آمریکا محسوب شوند، روادید، گذرنامه، مجوز سفر یا دیگر اسناد قانونی به منظور ورود آن‌ها به افغانستان فراهم نکنند.

در سرتاسر متن توافق نامه، هرجا که لازم بوده است نامی از طالبان بیاید، عنوان « امارت اسلامی افغانستان -که توسط ایالات متحده به‌عنوان دولت شناخته نمی‌شود و به‌عنوان طالبان شناخته می‌شود» به کار رفته است.

اینک، در خصوص این توافق نامه، چند مسئله اساسی، مورد توجه کارشناسان و سیاستمداران افغانستانی قرار گرفته است.مسئله اول این است که آمریکا، امتیازاتی را به طالبان داده است که اساسا در حیطه اختیارات آن کشور نیست.

پنج هزار زندانی طالبان در بند دولت افغانستان هستند و آمریکا به عنوان یک کشور خارجی، حق تصمیم گیری درباره زندانی های یک حکومت را ندارد.

بنابراین تعهد آمریکا برای آزادی این زندانیان، خارج از اختیاراتش است و محمد اشرف غنی هم در اولین سخنرانی خود پس از امضای توافق نامه، تاکید کرد که هیچ تعهدی برای آزادی زندانیان طالبان وجود ندارد.

او تصریح کرد که رهایی زندانیان طالبان از زندان‌های افغانستان جزو اختیارات ایالات متحده آمریکا نیست و این موضوع می‌تواند بخشی از مذاکرات بین‌الافغانی باشد اما نمی‌تواند پیش‌شرطی برای گفت وگوها باشد.

نکته دومی که مورد توجه قرار گرفته این است که آمریکا با این که مدعی شده طالبان را به عنوان دولت نمی شناسد، اما در این سند، تصریحا و تلویحا، حکومت فعلی افغانستان را فاقد وجاهت شمرده و به طالبان به عنوان دولت، رسمیت داده است.

در بخشی از متن سند، بر همکاری دولت آمریکا با حکومتی اسلامی که پس از توافق نامه و در سایه گفت وگوهای بین الافغانی شکل خواهد گرفت، تاکید شده است.

این بخش از متن، بدین معناست که در پس پرده، میان دوطرف در خصوص تغییر ساختار نظام، صحبت‌هایی در بین بوده و توافق های نانوشته‌ای نیز صورت گرفته است. همچنین آمریکا از طالبان خواسته است که برای کسانی که علیه امنیت آمریکا اقدام می‌کنند، گذرنامه یا روادید یا دیگر اسناد مهم را صادر نکند.

این موارد، همه در حیطه اختیارات یک دولت است و گروه ها، در صورتی که در جایگاه دولت، قرار نداشته باشند، نمی‌توانند طرف تعامل برای چنین مواردی واقع شوند.

نکته سوم قابل توجه این است که با توجه به این که قرار است گفت وگوهای بین الافغانی نیز حدود یک هفته دیگر آغاز شود، هیچ موضوع مشخصی به عنوان دستور کار گفت وگوها مطرح نشده و حتی مشخص نیست چه کسانی قرار است به عنوان طرف گفت وگو کننده، در مقابل طالبان، پشت میز بنشینند.

طالبان همچنان تاکید دارند که دولت افغانستان را به رسمیت نمی شناسند و با مقامات آن گفت وگو نخواهند کرد و دولت افغانستان نیز بر این مطلب پا می‌فشارد که ترکیب هیئت مذاکره کننده را باید دولت افغانستان مشخص کند.

مشخص نبودن اعضای هیئت گفت وگو کننده و مبهم بودن دستور کار گفت وگوها، ابهاماتی جدی در مسیر گفت و گوهایی که به عنوان بخشی از توافق نامه از آن یاد شده به حساب می آید و کارشناسان معتقدند که این ابهام، به صورت عمدی و با هدف مهندسی فضای سیاسی افغانستان برای روزهای آینده صورت گرفته است.

مسئله چهارمی که مورد توجه کارشناسان قرار گرفته این است که امضای این توافق نامه، به عنوان سندی که سرنوشت مردم افغانستان به آن گره خورده، در حضور نمایندگان 30 کشور جهان و نمایندگان سازمان ملل برگزار شده، اما از خود افغانستانی ها حتی یک نفر (نه دولت افغانستان و نه نمایندگان نهادهای مدنی و سیاسی) نیز در مراسم حضور نداشته اند.

کارشناسان، این سوال را مطرح می کنند که آیا امضای سندی با این اهمیت، به اندازه ای که برای آن 30 کشور اهمیت داشته، برای خود افغانستان و مردم آن اهمیت نداشته است که هیچ نماینده ای از آن ها به مراسم دعوت نشده است؟

این افراد، امضای این توافق نامه را از این منظر، به پروژه معامله قرن تشبیه کرده اند.نکته پنجمی که باز مورد توجه قرار گرفته این است که دونالد ترامپ، ساعاتی پس از امضای توافق نامه صلح، در یک نشست خبری گفت که پس از این، گروه طالبان در برابر تروریست‌ها می‌جنگد.

این سخن بدین معناست که این توافق نامه، توافقی برای صلح نیست، بلکه مسیری جدید برای مدیریت جنگ در افغانستان است و قرار نیست که طالبان، دست از جنگ بکشد.

تعریف «تروریست» از سوی آمریکا، همواره دستخوش تغییرات سریع است و اکنون که با تعریف ترامپ طالبان متحد آمریکا به حساب می آید، معلوم نیست که باید با چه کسانی تحت عنوان تروریست بجنگد. این ابهام، آینده جنگ در افغانستان را به شدت نگران کننده می سازد.

انتهای پیام/*

توافقی برای جنگی جدید در افغانستان!

نسبیت گرایی فرهنگی

ایدئولوژی سیاسی چیست؟

قهقرا و پیشرفت؛ یک گزارش مستند

مجید رضائیان: محدوديت‌های رسانه‌ای برداشته نشود راه‌ حل معقول و منطقی برای سيستم نخواهد بود