اگر مردم مسئولان را از جنس خود و در میان خود ببینند مثل همیشه که در مقاطع مختلف با تصمیمات و طرحهای مهم همراهی کردهاند پای کار خواهند بود.
در روزهای گذشته و پس از آنکه افزایش قیمت و سهمیهبندی بنزین، در برخی نقاط کشور با اعتراض جمعی از مردم به نحوه اجرای این تصمیم مهم روبهرو شد، اراذل و اوباشی که از قبل توسط بیگانگان اجاره شده و آموزش دیده بودند دست به آشوب و اخلال در نظم و امنیت زده و آسیب فراوان به اموال عمومی و جان و مال مردم وارد کردند.
یکی از موضوعاتی که به طور مکرر از سوی برخی چهرههای سیاسی از جمله مسئولان دولتی و رسانهها مورد توجه قرار گرفت، موضوع چگونگی اعتراض مردم و لزوم در نظر گرفتن مکانهایی برای اعتراض بود. موضوع این یادداشت بررسی این پیشنهاد است.
این طبیعی است که هر تصمیم اقتصادی، سیاسی و... در سطح کشور میتواند موافقان یا مخالفانی داشته باشد، اما آیا تنها راه پیش روی مردم برای رساندن انتقاد یا سؤالاتشان به گوش مسئولان تجمع آن هم در یک مکان خاص است؟
به نظر مشکل اصلی چیزی فراتر از این طرح و پیشنهاد پر رنگ و لعاب و به ظاهر شیک است.
مشکل اصلی این است که عده زیادی از مسئولان کشور که امور اجرایی یا تصمیمگیریهای سرنوشتساز و موثر در زندگی مردم به دست آنهاست، مدتهاست از حضور بین مردم و ارتباط بیواسطه با آنها غافل شدهاند یا این کار پراهمیت در قاموس مدیریتی آنها وجود ندارد.
سؤال این است؛ آیا همین مردم که ممکن است درباره یک تصمیم اقتصادی یا طرح معیشتی ابهام یا اعتراضی داشته باشند اگر به راحتی به مسئولان در ردههای مختلف دسترسی پیدا کنند یا شاهد حضور بیواسطه مسئولان در بین خود باشند و مجال طرح انتقاد، اعتراض یا سؤال به آنها داده شود حتی اگر در مواقعی به طور کامل قانع نشوند دیگر دلیلی برای اعتراض خیابانی یا تجمع در مکان خاص میبینند؟
متأسفانه حضور مسئولان در بین مردم و همنشینی با آنها که یکی از دستاوردها و جلوههای شیرین انقلاب اسلامی است رفته رفته با گذشت سالها به دلایل مختلف به حاشیه رفته است. اگر مسئولان به جای تصمیمگیری در اتاقهای دربسته و دوری از مردم، به دور از برخی رفتارهای نمایشی برای حضور در بین اقشار مختلف و شنیدن نیازها، درددلها، مشکلات، گلایهها و حتی راهکارهای آنها ارزش قائل شده و فرصت کافی در نظر بگیرند، هم میتوانند تصمیمهای دقیقتری اتخاذ کنند و هم با در نظر گرفتن همهجانبه نیازها و شرایط جامعه در تصمیمگیریها، مردم را در اجرای طرحهای مهم و کلیدی با خود همراه کنند.
امیرالمومنین حضرت علی(ع) در حکم مكتوب براى مالك اشتر نخعى (نامه 53 نهجالبلاغه) آوردهاند:
«اما بعد از این، پنهان ماندنت را از رعیت طولانى مکن، که در پرده ماندن حاکم شعبهاى است از تنگخویى و کماطلاعى به امور. پنهان ماندن حاکم از رعیت حاکمان را از دانستن آنچه بر آنان پوشیده است باز مى دارد، بر این اساس کار بزرگ پیش آنان کوچک و کار کوچک بزرگ جلوه مىکند، زیبا زشت گردد و زشت زیبا شود، و حق به باطل آمیخته مى گردد...»
بنیانگذار جمهوری اسلامی نیز بارها ضمن تاکید بر لزوم سادگی و خوی خدمتگزاری مسئولان بر همنشینی آنها با مردم تاکید فرمودهاند.
امام خمینی(ره) میفرمایند: «به مجلس و دولت و دستاندرکاران توصیه مینمایم که قدر این ملت را بدانید و در خدمتگزاری به آنان خصوصاً مستضعفان و محرومان و ستمدیدگان که نور چشمان ما و اولیای نعم همه هستند و جمهوری اسلامی رهاورد آنان و با فداکاریهای آنان تحقق پیدا کرد و بقای آن نیز مرهون خدمات آنان است، فروگذار نکنید و خود را از مردم و آنان را از خود بدانید...» (جلد 21 صحیفه- صفحه 412)
رهبر معظم انقلاب نیز که پرچمدار مردمداری در نظام جمهوری اسلامی هستند در فرصتهای مختلف به میان مردم رفته و پای درددل آنها نشستهاند. هنوز حضور ایشان با لباس مبدل در سرکشی از مردم زلزلهزده بم، حضور بیتکلف و سرکشی چند ساعته و چادر به چادر از زلزلهزدگان دو سال قبل غرب کشور به عنوان یک الگوی عملی برای مسئولان مطرح است. از سوی دیگر دیدارهای مختلف و متعدد و نشستهای رو در رو و چند ساعته با جوانان، تولیدکنندگان، نخبگان و... و شنیدن صحبتها و انتقادهای این افراد یکی از برنامههای ثابت رهبر انقلاب است.
رهبر انقلاب در همین زمینه در جلسه تنفیذ حکم ریاستجمهوری دور دوازدهم خطاب به رئیسجمهور و مسئولان دولتی فرمودند: «به میان مردم بروید، با مردم بیواسطه مرتبط بشوید، از مردم بشنوید؛ این از کارهای بسیار مهم است. گزارشهایی که به ما میرسد، هرچند آن گزارشها صادقانه باشد، امّا خیلی تفاوت میکند با آنچه انسان در مواجهه با مردم و رفتن در میان مردم مشاهده میکند و میبیند.» (12/5/96)
اما متاسفانه این موضوع راهبردی و مهم توسط بسیاری از مسئولان حتی در ردههای پایین مدیریتی به فراموشی سپرده شده است. مردم اکنون در برخی از موارد حتی برای دیدار یک فرماندار، شهردار یک منطقه کوچک یا مدیر یک اداره دولتی و طرح مشکلاتشان روزها میروند و میآیند و با در بسته مواجه میشوند. موضوعی که دلخوری و اعتراض مردم را در پی دارد.
از سوی دیگر وقتی مسئول ارشد اجرایی کشور به جای حضور مستمر خود و فرستادن افراد امین و مورد اعتماد خویش در بین مردم و شنیدن درد دلهای آنها مثلاً از درون خودروی آنچنانی خارجی از کارگران کارخانه دیدن کند، یا راه اطلاع از مشکلات مردم را نظرسنجی از درون خودرو با نگاه به چهره آنها بیان کند، کمتر فرصت اظهارنظر آزاد و رو در رو به دانشجویان و جوانان، تولیدکنندگان و... بدهد، خود و مسئولان دولتش به جای حضور در بازار و نشستن پای صحبت کسبه و مردم سرگرم حواشی شوند، یا در اجرای طرح مهم اصلاح قیمت بنزین نیازی به سخن رو دررو با مردم نبیند و حتی در اظهارنظری عجیب ادعا کند رئیسجمهور کشور از زمان دقیق اجرای این طرح اطلاع نداشته است! آیا این روش مطابق با سیره مردمداری و ارزشهای اسلامی و انقلابی است؟
وقتی رئیسجمهور در پاسخ به مطالبات و شعارهای اقتصادی و معیشتی عدهای از مردم در میدان امیر چخماق یزد آنها را به همنوایی با آمریکا متهم میکند و میگوید «نگذاریم خواست آمریکا از حنجره عدهای معدود بلند شود» (و البته خود در همان جلسه بیمحابا به دستگاه قضایی که به جنگ مفسدان اقتصادی رفته بتازد)
دیگر چه توجیهی برای در نظر گرفتن مکان خاص اعتراض برای مردم باقی میماند؟ معتقدان به لزوم اعتراض در مکان خاص و مقامات دولتی که با ژست مردمداری از این طرح دفاع میکنند و رسانههای دنبالکننده آن پاسخ دهند آیا میدان امیر چخماق یزد یک مکان خاص اعتراض مردمی نبود؟
دولتی که برخی وزرای خود را ژنرال نامیده و مدافعان این دولت باید پاسخ دهند اگر قبل از حذف لجوجانه سهمیهبندی بنزین و وارد آوردن هزاران میلیارد خسارت افزایش مصرف و قاچاق در چهار سال قبل و وارد آوردن شوک قیمتی پس از چهار سال ثابت نگه داشتن قیمت بنزین به مردم و سهمیهبندی مجدد آن یا مزخرف خواندن مسکن مهر که هنوز تکمیل و دریافت واحدهای آن رویای برخی از هموطنان است، این ژنرالها بین مردم میرفتند و تبعات تصمیمات یا اظهارات خود را با سنگ محک آنها میسنجیدند، جلوی خیلی از اعتراضها گرفته نمیشد؟
وقتی در زمان رقابت انتخاباتی وعده داده میشود «آنچنان رونقی ایجاد میکنم تا مردم نیازمند یارانه نباشند»، نباید بین مردم ضعیفی که از طرح معیشتی اخیر جامانده و به برکت رونق ایجاد شده! نگران و مضطرب، آواره این سامانه و آن سایت برای اعتراض هستند بروند تا اعتراض آنها را بشنوند و آنها را با دلداری و پیگیری مستقیم کارشان قانع و توجیه کنند؟ آیا سامانه و سایت مذکور یک مکان خاص اعتراض نیست؟ حتما باید مردم در یک مکان ویژه اعتراض کنند؟
باید به کسانی که مروج طرح اعتراض در مکان خاص هستند (ظاهراً برخی از آنها بیشتر طرفدار اعتراض هستند تا حل مشکل) گفت مردم به جای مکان اعتراض، به گوش شنوا و مسئول مردمی و دلسوز که دغدغه حل مشکلات را داشته باشند نیاز دارند.
اگر مردم مسئولان را از جنس خود و در میان خود ببینند مثل همیشه که در مقاطع مختلف با تصمیمات و طرحهای مهم همراهی کردهاند پای کار خواهند بود. این مردم نجیب حتی با وجود اعتراض به طرح اخیر باغیرت در برابر اراذل آشوبگر ایستادند و برای دفاع از نظام به خیابانها آمدند. ای کاش مسئولان قدر آنها را بیشتر بدانند.
مردم نیز باید در انتخابات، عنصر مردمی و خدمتگزار بودن را در کنار تخصص و تعهد بیشتر مورد توجه قرار دهند.
ای کاش افرادی که روحیه مردمداری و توان عمل متعهدانه به مسئولیتها را ندارند نیز قبول مسئولیت نکنند و وقت مردم را نگیرند.
همانطور که رهبر انقلاب با بیان اینکه «اگر توان مدیریتی ندارید مسئولیت نپذیرید» خطاب به داوطلبان نمایندگی مجلس (و طبیعتاً همه مسئولان) تاکید فرمودند: «هر مسئولیّتی، هر سِمَتی، هر تواناییای، در کنارش یک مسئولیّتی دارد، یک تعهّدی وجود دارد. باید دید که آیا میتوانید آن تعهّد را انجام بدهید یا نه؟ این خیلی درسِ بزرگی است.»