بحران افغانستان و نگرانی های روز افزون منطقه ای

ایصال نیوز - افغانستان با مردمی خونگرم و پرتلاش سالهاست که علاوه بر جنگیدن با مشکلات اقتصادی، با آتش جنگ قدرت طلبی های بی پایان داخلی و خارجی نیز در نبرد است.

افغان ها همان مردم مظلوم همسایه شرقی ایران هستند که از حدود 50 سال گذشته اسیر جنگ و تباهی ناشی از فتنه قدرت های شرق و غرب بوده اند.

اشغال افغانستان توسط سربازان روس (شوروی سابق) و سقوط کودتایی دولت در 45 سال قبل، مردم مظلوم افغانستان را از شغل کشاورزی و دامپروری به جنگ و جهاد برای آزادی از اسارت روس ها کشاند که سرانجام پس از سالها آوارگی و نبرد نابرابر، با شکست دادن اشغالگران روس، عاقبت آنان را از خاک خود بیرون راندند.

حاصل آن تجاوز وحشیانه ارتش سرخ شوروی سابق، ظهور صدها گروه جهادی بود که به دلیل حضور در عرصه جهادی افغانستان فرصت بازسازی سیاسی و حزبی را نداشتند و همین نقطه ضعف باعث شد تعدادی از گروهای جهادی به دامن غرب پناه ببرند.

ظهور گروه تروریستی القاعده به رهبری «بن لادن» علی رغم سابقه جهادی آن، بزرگترین مصیبتی بود که افغانستان را گرفتار خود کرد. با حمله مشکوک القاعده به برج های دوقلو و حادثه 11سپتامبر سال 2001 در آمریکا، این بار به‌جای شوروی، این ارتش آمریکا بود که با فرمان جرج بوش و به بهانه مبارزه بین المللی با تروریسم و تعقیب و مجازات گروه القاعده با همراهی ائتلاف بین المللی وارد افغانستان شد و تنها دستاورد آنان برای مردم افغانستان آوارگی و جنگ و تفرقه شد.

در سالهای اخیر نیز اگر چه سازمانهای بین المللی، حامی تشکیل دولت مستقل و قوی در افغانستان بوده اند اما قدرت یافتن گروه طالبان در مناطق مختلف و درگیری آنان با ارتش آمریکا و دولت مرکزی در سالهای اخیر منجر به هزاران عملیات تخریبی و تروریستی شد که بیشتر قربانیان آن مردم فقیر و شهروندان و سربازان افغان بوده اند. ظهور داعش نیز گاه و بیگاه بر این مصیبت ها افزود.

از زمان روی کار آمدن ترامپ، گروه طالبان با اتخاذ رویکرد «مذاکره با آمریکا و جنگ با دولت مرکزی» شروع به مذاکرات صلح در دوحه پایتخت قطر کرد و مجموعه توافقاتی را با آمریکا امضاء کرد و همزمان، ترامپ نیز خبر از آغاز روند خروج نظامیان آمریکا از افغانستان داد.

از شش ماه قبل و با روی کارآمدن جو بایدن در آمریکا، رئیس جمهور جدید در کاخ سفید رسما اعلام کرد که حداکثر تا 11سپتامر (20شهریور1400) ارتش آمریکا از افغانستان خارج خواهد شد.

متاسفانه آنچه شرق و غرب و به ویژه آمریکا در این سالهای سیاه برای افغان ها به ارمغان آورده اند جنگ و بدبختی و تفرقه بوده است.

همانگونه که ورود تجاوزکارانه آنان میراثی جز اشغالگری و کشتار نداشت، خروج آنان نیز پیامدی جز جنگ داخلی و شورشهای متعدد نخواهد داشت. نه مردم به دولت مرکزی اعتماد دارند و نه بارقه امیدی به سازمان های بین المللی است. ماه هاست که جولان گروه هایی مانند طالبان بیشتر و بیشتر می شود.

هر چند همزمان با سفر اشرف غنی -رئیس جمهور- و عبدالله عبدالله به واشنگتن و دیدار با بایدن در پنجم تیرماه 1400، برخی کارشناسان نسبت به خروج غیرمسئولانه آمریکا از این کشور هشدار داده اند و زمزمه درخواست باقی ماندن ارتش آمریکا در افغانستان نیز از کنگره آمریکا به گوش می رسد، اما پنتاگون در آخرین گزارش خود عنوان کرده که بیش از 50 درصد خروج نظامیان آمریکا از افغانستان تکمیل شده است و تا سه ماه دیگر خروج نظامیان آمریکا کامل خواهد شد.

همزمان با این تحولات، پیشروی های گروه طالبان نیز برای تصرف مناطق و شهرها بیشتر شده است و به ادعای سخنگوی دفتر سیاسی این گروه، طالبان بیش از ۸۰ درصد از افغانستان و 163 منطقه را تحت کنترل خود درآورده است.

به نظر می رسد روند تحولات در افغانستان به گونه ای مشکوک پیش می رود؛ از یک سو خبرهایی از آزادسازی مناطق توسط دولت مرکزی افغانستان منتشر می شود و از سوی دیگر تصرف مناطق متعدد از سوی طالبان به گوش می رسد اما جزئیات این حوادث نگران کننده روشن نیست.

بی شک سقوط پی در پی مناطق و کنترل آن توسط طالبان و نقش داشتن بازیگران منطقه ای و بین المللی در پیچیده تر کردن بحران افغانستان و نگرانی از کشیده شدن تبعات این بحران به کشورهای همسایه بسیار جدی است.

درحالی که اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان در دیدار این هفته با جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا در کاخ سفید تصمیم آمریکا برای خروج از خاک افغانستان را قابل احترام دانست و تاکید کرد که افغانستانی‌ها باید با پیامدهای این موضوع به تعامل بپردازند و از طالبان نیز خواست تا درگیری‌ها را متوقف کرده و وارد روند سیاسی شوند، اما نهایتا این سفر نیز تاکنون چیزی از نگرانی های منطقه ای کم نکرد.

جو بایدن رییس جمهوری آمریکا نیز هنگام دیدار با اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان با بیان اینکه مردم افغانستان نیازمند تعیین سرنوشت کشور خود هستند، گفت: درست است نیروهای ما از افغانستان خارج می‌شوند، اما حمایت ما در عرصه های نظامی، سیاسی یا اقتصادی به پایان نمی‌رسد.

در همین حال پایگاه وال‌استریت ژورنال در گزارشی نوشت: برخی از مقامات غربی بر این باور هستند که دولت افغانستان ممکن است تنها 6 ماه پس از خروج نیروهای خارجی سقوط کند.

به هر حال واکنش ضعیف نیروهای امنیتی افغانستان، نارضایتی گسترده مردمی از اوضاع امنیتی و اقتصادی، ضعف مزمن و جدی مشارکت گروه های سیاسی در افغانستان و مهمتر از همه سرخوردگی از عملکرد و حضور اشغالگران زمینه لازم را برای بحران آفرینی گروه های مسلح در افغانستان فراهم کرده و طالبان احتمالا با این ارزیابی دست به حملات گسترده در مناطق متعددی زده است تا حداقل دست برتر را در مذاکرات آتی با دولت مرکزی داشته باشد.

آنچنان که سفیدی خطوط و پیدا و پنهان حوادث نشان می دهد، در صورت شکست نهایی مذاکرات دوحه، وضعیت امنیتی افغانستان و برقراری صلح، بیش از هر زمان دیگری زیر سوال خواهد رفت.

گروه طالبان که از سال 2019 مذاکرات بین الافغانی با آمریکا را در پیش گرفت و در سال ۲۰۲۰ به توافق با آمریکا دست یافت اما همزمان عملیات علیه گروه های امنیتی و نیروهای خارجی را نیز ادامه داد.

نکته جالب این است که امسال طالبان در کنار مذاکرات با آمریکا اقدام به برگزاری مذاکرات دوجانبه پیدا و پنهان با کشورهای منطقه از جمله ترکیه، روسیه، ایران و چین کرد و در دو نشست بین الافغانی در مسکو نیز شرکت کرد تا از این طریق، علاوه بر مشروعیت دادن به جایگاه سیاسی خود، این پیام را هم به جهان داده باشد که آینده افغانستان بدون حضور طالبان ممکن نیست!

به نظر می رسد همانگونه که ورود و خروج نظامی و اشغالگرانه شوروی سابق به افغانستان جز ویرانی و مرگ برای مردم افغانستان ارمغان دیگری نداشت، اکنون نیز ورود و خروج نظامیان آمریکایی پس از دو دهه ناکامی نه تنها مشکلی را از افغانستان حل نکرده است بلکه این کشور را در تنگناهای شدید اقتصادی و فروپاشی سیاسی اجتماعی قرار داده است و فرصت مخربی را برای احیای گروه های تروریستی در منطقه فراهم آورده است.

به نظر ضرورت دارد تا دیر نشده، کشورهای منطقه و همسایگان زمینه های همگرایی بین کشورها را برای مقابله با خطرات احتمالی این بحران و مهار فوری و به موقع این آتش زیر خاکستر تدارک ببینند.

ملت افغانستان به خوبی آگاه است که همانطور که شهید میدان جهاد «احمد شاه مسعود» گفته بود وحدت و همبستگی شاه کلید پیروزی بر نیرنگ جنگ داخلی و فتنه بیگانگان است.

*روزنامه نگار و تحلیل گر مسائل سیاسی و بین الملل - عضو شورای سردبیری ایصال

انتهای پیام/*

بحران افغانستان و نگرانی های روز افزون منطقه ای

نسبیت گرایی فرهنگی

ایدئولوژی سیاسی چیست؟

قهقرا و پیشرفت؛ یک گزارش مستند

مجید رضائیان: محدوديت‌های رسانه‌ای برداشته نشود راه‌ حل معقول و منطقی برای سيستم نخواهد بود