اینها اصول اولیه علم اقتصاد است که رعایت نشده است و در واقع همان نسخه‌برداری کاریکاتوری از سیاست‏‌های نئولیبرال است که حتی قواعد اصلى یک اقتصاد نئولیبرال را هم رعایت نکرده است.

موضوع فساد در اساس ارتباط عمیقی با مدل نهادی توسعه ناقص دارد چرا که توسعه ناقص فسادآفرین است. در همین راستا و با هدف مبارزه با فساد می‎توان گفت، اقداماتی مانند شفافیت یا مقوله‌هایی مثل دادگاه هرچند لازم است اما به هیچ وجه کافی نیست همچنین به دلیل تبیین علت بروز فساد نقش نهادهای ناقص توسعه که به سبب فقدان مدل توسعه جامع به وجود آمده‎اند را بسیار پر رنگ می‌بینم. به‌عنوان مثال هواپیمای بوئینگی که ناقص ساخته شده، پیوسته سقوط می­‌کند یا اقتباس ناقص و بسیار ابتدایی از مدل نئولیبرال پیوسته فسادآفرین می‌شود، چرا که رانت‎آفرین است. علاوه بر این، در کشورهاى مرکزی سرمایه‎دارى و برخی از کشورهای جهان سوم یا توسعه‎یابنده مانند ایران با یک اقتباس کاریکاتوری نتیجه‎ای که به معنای رشد اقتصادی برای کشورهاى مرکزی به همراه داشت نه تنها در کشورهای پیرامونى به‌دست نیامد بلکه آنها درگیر بحران‎های گسترده‎ای شدند. در واقع اینگونه اقتباس و به‌دنبال آن نهادسازی ناقص منجر به ایجاد مدل ناقص در ایران شده است که در طول زمان سیستم دچار کژکارکرد شده و به سوی فساد کشیده می‎شود. مصداق این صحبت آزادسازی قیمت‎ها بدون ایجاد نهادهاى رقابتى در ایران بوده است. با آزادسازی قیمت‌‏ها و رقابتى شدن بازار جنبه انحصارات پررنگ شده و سیستم در طول زمان درگیر فساد می‎شود. این موضوع در رابطه با تراکم‎فروشی هم صحت دارد. قوانینی که زمینه فساد را ایجاد می‏‌کنند، مانند مصوبه هیأت دولت در سال ١٣٦٨ که مجوز قانونی شهرفروشی را به‌نام تراکم‎فروشی یا تراکم مازاد صادرکرد که به گمان من یک کلاه قانونی بر سر موضوع گذاشته شد، سیستم کژ کارکرد ناقصی که فسادزا بود. اینها اصول اولیه علم اقتصاد است که رعایت نشده است و در واقع همان نسخه‌برداری کاریکاتوری از سیاست‏‌های نئولیبرال است که حتی قواعد اصلى یک اقتصاد نئولیبرال را هم رعایت نکرده است. از آنجا که ریشه تولید اینگونه اشکال فساد رانت‎جویی است به موضوع پرداخته نمی‌‏شود و در اقتصاد جامع هم پیوسته این بیماری تکرار می‎شود؛ بنابراین مادامى که این الگوبرداری ناقص وجود دارد ما امکانی برای کنترل روند فسادزا و رفع آن نداریم. اگر بنا باشد این مسیر کنترل شود راهکار آن تصحیح الگو است. در همه کشورهای موفق جهان سوم اصل این است که ترکیب سنجیده‎ای مطابق با شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خودشان ایجاد کردند مانند دو کشور کره که دو مدل متفاوت را اجرا کردند.
در بررسی وجه دیگری از موضوع باید یادآوری کنم که علم اقتصاد را ما کشف نکرده‎ایم و تا به حال هم عملکرد موفقی نداشته‎ایم و نتوانسته‎ایم یک مدل موفق ارائه کنیم. بنابراین ضرورت دارد از اقتصاددان‎های بزرگ دعوت کنیم. همان کارى که چینی‎ها و کره‎ای‌ها هم انجام دادند. البته ما اقتصاددان‎های خوبی داشتیم که مجبور شدند کشور را ترک کنند. مانند حسین عظیمی که اقتصاددان توسعه بود و از سوی سازمان برنامه و مؤسسه‎های پژوهشی اخراج شد. مجموعه این عوامل موانع اساسی هستند که بر سر راه تدوین الگوی توسعه قرار دارند. یک رویکرد ایدئولوژیک، طرد‌کننده و انحصارطلبانه در حوزه علم اقتصاد توسعه که سالیان سال بر سازمان برنامه و بودجه، مؤسسات پژوهشی و حتى بسیاری از دانشگاه‌ها فایق آمده بود. این مانع بزرگ اجازه نداد الگوی سنجیده و باخردی برآمده از تجربه جهانی و تجربه اقتصاددان‌های ایرانى شکل بگیرد که شایسته این جامعه و شهروندان آن باشد.
*پژوهشگر توسعه
انتهای پیام/*