"علوم باز؛ پوشش همگانی" یا "علم باز، برای همه"، موضوع و شعاری است که روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه سال ۲۰۱۹ به آن اختصاص یافته است. 19 آبان مصادف با این روز و آغاز هفته‌ای است که در ایران هفته "ترویج علم" نام گرفته است.

روز جهانی «علم در خدمت صلح و توسعه» که هر ساله ۱۰ نوامبر، مقارن با ۱۹ آبان ماه گرامی داشته می‌شود، آغاز هفته‌ای است که در ایران هفته "ترویج علم" نام گرفته است.

گرامیداشت روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه، بر نقش مهم علم در جامعه صحّه می‌گذارد و نیاز به درگیر شدن عموم گسترده‌تری از مردم در مباحثات مسائل علمی نوظهور را مورد تأکید قرار می‌دهد.

پاسداشت این هفته که در کشورهای مختلف با برگزاری جشنواره‌ها و برنامه‌هایی با محوریت "مشارکت عموم" در علم همراه است، از سویی دیگر اهمیت و ارتباط علم با زندگی روزمره را به تصویر می‌کشد.

هر ساله در روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه، تلاش می‌شود از طریق برگزاری برنامه‌های متنوع، پیوند نزدیک‌تری میان علم با جامعه برقرار شده و از آگاهی شهروندان نسبت به توسعه علم در جامعه اطمینان حاصل شود.

این روز همچنین نقش کلیدی دانشمندان در توسعه فهم ما از سیاره آسیب‌پذیری که آن را "خانه" می‌نامیم، مورد تأکید قرار داده و آن‌ها را به عنوان عواملی می‌شناسد که پایداری بیشتر جوامع ما را رقم می‌زنند.

در سال ۲۰۱۹، روز علم در خدمت صلح و توسعه به مضمون «علوم باز» اختصاص یافته است، مسأله داغی در جامعه علمی که توجه رو به فزونی را از جامعه غیرعلمی نیز دریافت می‌کند؛ اینکه علوم یا علم باز را ابزاری برای دسترسی بیشتر به علم قرار دهیم، فرآیندهای علمی را مشمول همه بدانیم و نیز از آن‌ها به مثابه ابزاری استفاده کنیم که خروجی علم را به راحتی در دسترس همه قرار می‌دهد.

آغاز جنبش علوم باز، با ظهور یک ژورنال دانشگاهی در قرن هفدهم علوم باز (انگلیسی: Open science) یا علم باز، جنبشی است که به دسترسی تمامی سطوح جامعه اعم از آماتور و حرفه‌ای، به تحقیقات، داده‌ها و انتشارات علمی اشاره دارد.

علوم باز، شیوه‌هایی چون انتشار آزاد تحقیقات، مبارزه برای دسترسی آزاد، تشویق دانشمندان به پژوهش باز و به‌طور کلی انتقال دانش علمی را شامل می‌شود.

علوم باز، رویکرد جدیدی به فرآیندهای علمی و بر پایه کار اشتراکی و روش‌های نوین انتشار دانش، با استفاده از تکنولوژی‌های دیجیتالی و ابزارهای جدید اشتراکی است.

جنبش علم باز نخستین بار در قرن هفدهم، در پی افزایش تقاضای جوامع علمی و پژوهشی، برای دسترسی به دانش علمی و با ظهور یک ژورنال دانشگاهی آغاز شد.

سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) علوم باز را "قرار دادن برون‌داد اصلی نتایج پژوهشی از قبیل نشریات و داده‌های پژوهشی- که با بودجه عمومی انجام شده – در فرمت دیجیتالی و بدون هیچ‌گونه محدودیت دسترسی" تعریف می‌کند، اما تنها به این مورد محدود نمی‌شود.

علوم باز، ناظر بر توسعه قواعد "دسترسی" در کل چرخه پژوهش است؛ پروراندن ایده‌های انجام کار اشتراکی و ایجاد یک تغییر نظام‌مند در شیوه انجام علم و پژوهش. علوم باز به کرات به صورت یک اصطلاح چترمانند تعریف شده و به جنبش‌های مختلفی اطلاق می‌شود که قصد برداشتن موانع برای به اشتراک‌گذاری هرگونه خروجی، منابع، روش‌ها یا ابزار در هر مرحله‌ای از انجام پژوهش را دارند.

بدین ترتیب، دسترسی باز به نشریات، نرم‌افزارهای با دسترسی باز، تعاونی‌های باز، مرور آزاد نقطه‌نظرات دیگران، دفترهای باز، منابع آموزشی باز، تک رساله‌های باز، علم شهروندی، پژوهش مردم‌نهاد، در زیر چتر "علوم باز" قرار می‌گیرند.

با این حال، به‌ویژه در قلمروی کتابخانه‌ها و اطلاعات، تمرکز علوم باز معمولاً بر دو جنبش "داده‌های پژوهشی باز" و "دسترسی آزاد به نشریات علمی" است.

آخرین آمار بازماندگان از تحصیل در ایران بر اساس آخرین آمار بازماندگان از تحصیل در ایران که از سوی معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش اعلام شده است، کمتر از دو درصد دانش‌آموزان دوره ابتدایی بر اساس آمار سال گذشته بازمانده از تحصیل هستند.

بر این اساس میزان پوشش تحصیلی دانش‌آموزان دوره ابتدایی در سال تحصیلی ۹۷، ۹۸.۱۸ درصد بوده و در سال ۹۸ نیز هشت میلیون و ۱۲۵ هزار نفر در دوره ابتدایی ثبت‌نام کرده‌اند.

این در حالی است که انتظار می‌رود در ایام باقیمانده سال تعداد دیگری از دانش آموزان که هنوز ثبت‌نام نکرده یا اسامی آن‌ها ثبت نشده است، بتوانند ثبت‌نام کنند تا شناسایی زودهنگام جاماندگان از تحصیل منجر به افزایش پوشش تحصیلی دانش‌آموزان شود.

بر اساس اعلام وزارت آموزش و پرورش، ١۴ میلیون و ۶٠٠ هزار دانش‌آموز که از این تعداد بیش از هشت میلیون دانش‌آموز در دوره ابتدایی، یک میلیون و ۴۶۱ هزار کلاس اولی و حدود ۴۸۵ هزار و ۸۸۱ نوآموز پیش دبستانی در سراسر کشور تحصیل خود را در ۶۵ هزار و ۳۸۸ مدرسه ابتدایی که ۳۹ هزار و ۸۷۲ مورد آن روستایی هستند، سال تحصیلی ۹۸ را آغاز کردند.

برنامه‌های هفته ترویج علم ایران انجمن ترویج علم ایران در نظر دارد با همکاری سازمان‌ها و نهادهای علمی و فرهنگی، برنامه‌های هفته ترویج علم را همزمان با "روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه"، مقارن با ۱۰ نوامبر (۱۹ آبان) آغاز کند.

موضوع هفته ترویج علم سال ۹۸ "ترویج علم با رویکرد شناخت ایران زمین: آب و هوا و فرهنگ " انتخاب شده است تا امکان پیوند ترویج علم با دانش عمومی، بسترسازی زمینه­‌های ترویجی برای شناخت ظرفیت­‌های اقلیمی و فرهنگی کشور و جلب توجه عموم مردم به شناخت علمی محیط پیرامون خود و ترویج روش‌­های علمی فراهم شود.

بر اساس اعلام انجمن ترویج علم ایران، برنامه‌های ﻫﻔﺘﻪ ﺗﺮوﯾﺞ ﻋﻠﻢ در ﺳﺎل ۱۳۹۸ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ است:

روزاول:
بزرگداشت روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه با محوریت "علم برای همه"، یکشنبه ۱۹ آبان ماه ۱۳۹۸

روز دوم:
ترویج علم با رویکرد شناخت سرزمین ایران در حوزه اقلیم، دوشنبه ۲۰ آبان ماه ۱۳۹۸

روز سوم:
ترویج علم با رویکرد شناخت سرزمین ایران در حوزه فرهنگ، سه‌شنبه ۲۱ آبان ماه ۱۳۹۸

روز چهارم:
نقش رسانه در ترویج علم با رویکرد شناخت ایران زمین، چهارشنبه ۲۲ آبان ماه ۱۳۹۸

روز پنجم:
بیستمین دوره جایزه ترویج علم، پنجشنبه ۲۳ آبان ماه ۱۳۹۸.

انتهای پیام/*