رودخانه هریرود با طول حدود ۱۱۰۰ کیلومتر از ارتفاعات مرکزی افغانستان سرچشمه گرفته، پس از تشکیل قسمتی از مرز افغانستان، ایران و ترکمنستان در نهایت در ریگزارهای قره قوم ترکمنستان جذب می‌شود. مساحت حوزه هریرود ۱۱۲۲۰۰ کیلومتر مربع است که ۳۵ درصد در افغانستان، ۴۴ درصد در ایران و ۲۱ درصد آن در ترکمنستان قرار دارد.

نیو صدر: هری رود را چقدر می شناسید؟ چقدر درباره‌اش شنیده‌اید؟ بعد از هیرمند، این رود اختلاف‌نظرهای محیط زیستی جدیدی را بین ایران و افغانستان به‌وجود آورده؛ افغانستانی‌ها می‌گویند، اقدامات ایران هری‌رود را خشک کرده. این اتفاق در شرایطی است که هنوز مسئولان سازمان محیط زیست واکنش به ادعای مقامات افغانستان نداشته اند. نتایج تحقیقات موسسه مطالعات استراتژیک افغانستان که روز جمعه متتشر شده، نشان می‌دهد که میزان آب، هری‌رود از دوره ۱۳۴۰-۱۳۵۸ تا دوره ۱۳۸۷-۱۳۹۶ نزدیک به ۵۰درصد کاهش یافته و این موضوع پیامدهای زیادی برای مناطق غربی این کشور داشته است به طوری که کشاورزان این منطقه هم با مشکلات مختلفی روبرو شده‌اند. استان هرات هم یکی پرجمعیت‌ترین مناطق تحت تاثیر است. علی احمد عثمانی، وزیر نیروی سابق افغانستان، در این رابطه به تولونیوز افغانستان یکی از رسانه‌های این کشور گفت: «ما امروز با یک بحران نامرئی مواجه شده‌ایم. این موضوع چیزهای زیادی را در ۱۰ سال آینده نابود می‌کند. تاکنون ده‌ها منطقه در دنیا به علت کمبود آب، نابود شده‌اند.» عامل بحران نامرئی افغانستان چیست؟ اما محققان موسسه مطالعات استراتژیک افغانستان براین باورند که یکی از عوامل اصلی کاهش شدید منابع آبی هری‌رود، استفاده بیش‌ از حد آب این رودخانه در ایران است. این در حالی است که منشاء این رودخانه استراتژیک در افغانستان است. رودخانه هریرود با طول حدود ۱۱۰۰ کیلومتر از ارتفاعات مرکزی افغانستان سرچشمه گرفته، پس از تشکیل قسمتی از مرز افغانستان، ایران و ترکمنستان در نهایت در ریگزارهای قره قوم ترکمنستان جذب می‌شود. مساحت حوزه هریرود ۱۱۲۲۰۰ کیلومتر مربع است که ۳۵ درصد در افغانستان، ۴۴ درصد در ایران و ۲۱ درصد آن در ترکمنستان قرار دارد. در این مطالعه گفته شده که ایران ۲۸ سد روی این رودخانه ساخته و وضعیت ساخت‌وساز ۱۱ سد دیگر هم روی هری‌رود در حال بررسی است، اما افغانستان تنها یک سد روی هری‌رود ساخته است. در تحقیق موسسه مطالعت استراتژیک افغانستان در این رابطه نوشته شده است:‌ « ایران در چند سال اخیر ۲۸ بند در حوزه مشترک هریرود که در داخل ایران از آن به عنوان حوزه قره‌قوم یاد می‌شود، ساخته و هم‌چنین اعمار چندین بند جدید در مرحله مطالعاتی قرار دارد. در نتیجه، تمام آب حوزه مشترک ایران که قبلاً به صورت طبیعی وارد رودخانه‌ی هریرود می‌شد، کاملا مهار شده که اثرات منفی زیست محیطی در مناطق نزدیک به مرز در داخل افغانستان خصوصا بالای تالاب‌ها و نمک‌سارهای طبیعی ایجاد کرده است..» افغانستان هم مانند ایران در سال‌های گذشته با خشکسالی شدیدی روبرو شده و این موضوع دلایل مختلفی به جز سدسازی در داخل ایران داشته. امیر آقاکوچک استاد دانشگاه کالیفرنیا، چندی پیش در این رابطه در گفتگویی با خبرآنلاین گفته بود:‌ « یکی از ویژگی‌های افغانستان این است که توزیع مکانی منابع آبی آنها بسیار متفاوت است، در قسمت‌های شمالی افغانستان مقدار کوه ‌ها و منابع آبی برفی زیادی وجود دارد ولی در جنوب این کشور شرایط اینگونه نیست و منابع جنوبی این کشور به برف مناطق شمالی وابسته است. وقتی منابع یک کشور به برف بستگی دارد طبیعتا وضعیت خشکسالی تابستان به برفی که زمستان‌های قبلی باریده بستگی دارد. در افغانستان به دلیل اینکه ظاهرا مقدار برف و توزیعش روبه تغییر است تغییرات قابل توجهی مشاهده شده، به احتمال زیاد این موضوع با گرمایش جهانی مرتبط است.» هیرمند؛ ماجرایی که ایران، افغانستان را مقصر می‌داند اما این تنها اختلاف ایران و افغانستان برسر منابع مرزی آب نیست. در جنوب غربی کشور سدسازی‌های افغانستان برروی رودخانه هیرمند باعث ایجاد بحران زیست‌محیطی عظیمی در سیستان و بلوچستان شده است. ایران و افغانستان در سال ۱۳۵۱ به توافقی در رابطه با حقآبه ایران از رودخانه هیرمند رسیدند اما این توافق به زمان‌هایی که میزان بارش کاهش پیدا نکرده اشاره‌ای نکرده و حالا در شرایطی که میزان بارندگی به شدت کاهش پیدا کرده، اختلاف نظرهای محیط زیستی بین این دو کشور به وجود آمده است. به همین دلیل دیگر افغانستان، حقآبه رودخانه هیرمند را به شکل کامل نمی‌دهد و این موضوع باعث شده تا در بیشتر مواقع تالاب هامون در استان سیستان و بلوچستان خشک باشد و بسیاری مقصر اصلی بحران به وجود آمده در سیستان و بلوچستان را سیاست‌های افغانستان بدانند.
انتهای پیام /*