دانشیار پژوهشکده مهندسی سازه پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، عدم توجه به رعایت سیستم‌های مهندسی، عدم توجه سازندگان به هشدارهای مهندسان ناظر و بی توجهی شهرداری به این هشدارها را سه دلیل اصلی ریزش متروپل می‌داند.

به گزارش ایصال نیوز، "متروپل" دیگر سازه‌ای است که امروزه در صدر اخبار حوادث قرار گرفته است. این سازه نه همانند پلاسکو فرسوده بود و کاربری‌های غیر مجاز در آن صورت می گرفت و نه از وجود مهندسان خالی بود؛ ولی این برخ ۱۰ طبقه دوقلو در روز ۲ خرداد ماه در روزگار ناخوشی آبادان که به دلیل شدت یافتن طوفان‌های گرد و غبار نفس مردم به شماره افتاده است، فرو ریخت.

به گفته دکتر سروقد مقدم این حادثه در حالی رخ داد که می‌توانستیم تنها با توجه بیشتر به هشدارهای نظام مهندسی از وقوع آن جلوگیری کنیم تا دیگر شاهد زنده به گور شدن هموطنان به دلیل ریزش ساختمان‌ها نباشیم.

اکنون از این برج جز تلی از آوار و حزن و اندوه خانواده‌هایی که عزیزان خود را از دست داده‌اند، چیزی نمانده و این سوال از سوی محققان مطرح می‌شود که چرا اجزای اجرایی کشور که در این حادثه شهرداری بوده، نسبت به هشدارها بی توجه بوده و چرا سازندگان این برج از پیش نشانگرهای موجود در سازه رو برگرداندند.

دکتر عبدالرضا سروقدمقدم، عضو هیات علمی پژوهشکده سازه پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در این گفت‌وگو با اشاره به اتفاق ناگوار ریزش ساختمان متروپل آبادان گفت: به خانواده‌های درگذشتگان این حادثه تسلیت می‌گویم؛ حادثه‌ای که قابل پیشگیری بود.

وی ادامه داد: صحبت‌های زیادی درباره این حادثه بیان شده است و اعلام نظر قطعی درباره دلایل بروز آن در یک مجتمع ۱۰ تا ۱۲ طبقه و در یک مساحت بزرگ زمان‌بر است، ولی خلاصه‌ای از آن چیزی که تاکنون به دست آمده را بیان می‌کنم.

سروقد مقدم خاطر نشان کرد: در حوزه طراحی ساختمان‌ها به دلیل وارد شدن بارهای مختلف، یکسری سیستم‌هایی برای انتقال بارهای مختلف از سازه به زمین، طراحی‌ می‌شود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، بارهای وارد شده به سازه‌ها را شامل مواردی چون وزن مصالح و تجهیزات عنوان کرد و یادآور شد: برای ارتقای تحمل سازه در برابر این بارها سیستم‌هایی تعبیه می‌شود که وظیفه آنها این است که این بارها را به زمین منتقل کنند.

وی با تاکید بر اینکه این انتقال بارها بر اساس ضوابط آیین‌نامه‌ است، خاطر نشان کرد: زمانی که سازه‌ای را طبق آیین‌نامه برای مقاومت در برابر زلزله طراحی می‌کنیم، امکان آسیب دیدن آن در زلزله‌ها وجود دارد، اما در این طراحی بسیار مهم است که سازه حتی اگر در زمان زلزله آسیب دید، فرو نریزد.

این محقق حوزه مهندسی سازه با تاکید بر اینکه برای بارهایی که همواره به سازه‌ها تحمیل می‌شود، نمی‌توان با تساهل برخورد کرد، افزود: سیستمی که برای انتقال وزن مصالح و تجهیزات مورد استفاده قرار می‌کیرد، هیچگاه نباید دچار اشکال باشد.

وی تاکید کرد: بر اساس شواهدی که تا هم اکنون به دست رسیده، به نظر می‌رسد در ساختمان متروپل مشکل از همین ناحیه بوده است. به این معنی که برای سقف سیستمی طراحی شد که به آن سیستم "دال تخت" گفته می‌شود. این سیستم‌ها در انواع مختلفی اجرا می‌شوند.

سروقد مقدم، با بیان اینکه به نظر می‌رسد در ساختمان متروپل به صورت کامل "دال" تخت اجرا نشده و به صورت "وافری" بوده است، خاطر نشان کرد: این سیستم‌ها به دلیل نحوه نادرست اجرای اتصال ستون‌ها به سقف‌ها دچار آسیب شده‌اند؛ چرا که در آنجایی که "دال" (کف) به ستون متصل می‌شود، مقداری نازک بوده؛ از این رو موجب شده تا احتمال شکست دال در اطراف ستون‌ها افزایش یابد.

سروقد مقدم ادامه داد: عکس‌ها و مشاهدات ساختمان متروپل و بررسی سیستم‌های به کار رفته در آن نشان می‌دهد که این سیستم به خوبی اجرایی نشده و در جایی که ستون به دال متصل شده، ضخامت زیادی نداشته و این امکان را فراهم نکرده که در صورت تحمیل بار بیشتر، فرو نریزد.

*دلایل فنی ریزش متروپل
این محقق حوزه مهندسی سازه با اشاره به آوار شدن این ساختمان قبل از پایان یافتن، با بیان اینکه در این سازه در حین ساخت تغییراتی داده شده است، گفت: آن چیزی که ذهن امثال من را به این سمت می‌برد که سیستم ثقلی این سازه آسیب پذیر بوده، اعمال تغییراتی است که در ساخت این سازه ایجاد شده است.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله و مهندسی زلزله خاطر نشان کرد: این در حالی است که سازمان نظام مهندسی نیز اعلام کرده بود که در برخی از طبقات اتصال کف به ستون آسیب پذیر است؛ چون ضخامت لازم را ندارد، ضمن آنکه ۳ طبقه مازاد نیز ساخته شده است.

وی با بیان اینکه در چنین شرایطی احتمال شکست در این ساختمان افزایش داده شده است، اظهار کرد: از یک سو تغییراتی چون اضافه شدن طبقات در این ساختمان اعمال و از سوی دیگر دهانه‌های آن بزرگ گرفته شد و این شواهد با خرابی ایجاد شده، همخوانی دارد؛ چرا که جایی که ستون به دال متصل می‌شود و مقاومت مناسب ایجاد نشود، چنین شکستی در سازه قابل تصور است.

این محقق با اشاره به مؤلفه بزرگ بودن دهانه در سازه متروپل توضیح داد: زمانی که دهانه‌ها بزرگتر باشد، بار بیشتری بر روی ستون‌ها وارد می‌شود، چون فاصله ستون‌ها زیاد و تعداد آنها کم می‌شود. این بزرگ بودن دهانه را می‌توان در پارکینگ مشاهده کرد که دهانه بزرگ بوده است و حتی تغییر شکل‌هایی به دلیل وارد شدن بارهای زیاد نیز درآن دیده می‌شود و سؤال اینجاست که سازندگان چرا به این تغییر شکل‌ها توجهی نکرده‌اند و پیش نشانگرهای شکست در این سازه جدی گرفته نشده است.

وی اضافه کرد: مکانیزم شکست این سازه از نظر فنی قانع کننده است، هر چند که نیاز به اطلاعات بیشتر داریم. ولی تئوری‌ها این را برای ما روشن کرده است که علت شکست و نقطه ضعف اصلی متروپل، در کف‌ها یعنی جایی که کف به ستون متصل می‌شده، بوده است.

*نکاتی که باید توجه شوند تا ایمن‌تر باشیم

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله گفت: در هر حادثه‌ای باید نقاط ضعف‌ها مورد توجه قرار گیرد. یک درسی که در این زمینه می‌تواند بسیار مهم باشد، این است که سازندگان، در طرح اولیه سازه، تغییراتی اعمال نکنند.

این موردی است که حتی در سازه‌های دولتی نیز می‌توان مشاهده کرد که جابه‌جایی‌هایی صورت می‌گیرد، به ویژه در فضاسازی‌ها.

وی اضافه کرد: هر تغییری که لازم است در ساختمانی داده شود، حتما باید مورد بررسی قرار گیرد و برای آن مجوزی صادر شود. شاید اگر ساختمان متروپل مورد بارزسی و نظارت قرار می‌گرفت، متوجه می‌شدند که اضافه کردن ۲ تا ۳ طبقه برای این سازه امکان‌پذیر نیست.

سروقد مقدم با بیان اینکه ساختمان متروپل بر اساس روال اداری و نه روال‌های فنی، اجرا شده است، خاطرنشان کرد: ما حتی در زلزله‌ها نیز شاهد بودیم که ارگانی بر اساس اعتباراتی که دارد پوشش‌های داخلی و یا فضاها را تغییر می‌دهد، ولی زیر ساخت‌های سازه خود را مورد بررسی قرار نمی‌دهد تا ببیند که آیا سازه جوابگوی چنین تغییراتی هست یا خیر.

عضو هیات علمی پژوهشگاه زلزله‌شناسی با اشاره به هزینه‌های صرف شده برای نما و معماری و ساخت متروپل، با بیان اینکه این هزینه در حالی است که به زیر ساخت سازه‌ای که قرار بوده این بنا با آن رونما، استوار بماند بی‌توجهی شده است و هزینه‌ها به این صورت از دست رفت، ادامه داد: از سوی دیگر لازم است که در اجرای سازه‌ها به بازخوردهایی که از سوی سیستم‌های نظارتی ارائه می‌شود، توجه شود. بر اساس شواهد موجود به نظر می‌رسد نهادهای صنفی یعنی سازمان نظام مهندسی تذکراتی برای نحوه اجرای نادرست ساختمان ارائه داده است، ولی سیستم‌های اداری و شهرداری به این تذکرات توجه نکرده‌اند.

سروقد مقدم یادآور شد: دومین درسی که از این حادثه می‌گیریم، این است که این هشدارها جدی گرفته شوند. قبل از این حادثه هشدارها داده شده و سازمان نظام مهندسی نیز اخطارهای کتبی ارسال کرده، ولی شهرداری به عنوان ارگان اجرایی آن را نادیده گرفته است.

سروقد مقدم با بیان اینکه سازمان نظام مهندسی یک ارگان اجرایی نیست، بلکه یک بازوی فنی به شمار می‌رود، افزود: اعضای این نظام صنفی نظرات خود را ارائه می‌دهند و ارگان‌های اجرایی که شهرداری‌ است، باید پیگیر کار باشند. بازوی فنی اقدامات خود را اجرایی کرده است، ولی بازوی اجرایی کار خود را به درستی انجام نداده است و این امر نشان می‌دهد که نیاز به برگزاری دوره‌های آموزشی است تا مسؤولان شهرداری‌ها با تبعات بی‌توجهی به چنین پیش نشانگرهایی آشنا شوند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی توجه به سیستم‌های به کاربرده شده در سازه‌ها را از دیگر مواردی دانست که باید از حادثه متروپل آبادان از آن درس گرفت و خاطر نشان کرد: سیستم‌های ساخت و ساز ما قدیمی و بدون بازده است و از ورود سیستم‌های مبتنی بر فناوری‌های نوین استقبال می‌شود، ولی زمانی که این سیستم‌ها وارد کشور می‌شود باید نظارت بیشتری بر روی آن‌ها انجام گیرد.

وی بر توجه به پیش نشانگرها در ساخت سازه‌ها تاکید کرد و ادامه داد: هر سازه‌ای در هر جای دنیا که ساخته می‌شود، ممکن است دچار مشکلاتی شود؛ ولی این روال نیز وجود دارد که قبل از ساخت، کلیه روال‌ها مورد نظارت و ارزیابی دقیق قرار می‌گیرد. این روال‌ها هر چند در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است، ولی باید روال‌های اداری آن نیز دقیق‌تر اجرایی شود.

سروقد مقدم با بیان اینکه احتمال اینکه چنین حوادث ناگواری در کشور رخ دهد، زیاد است، گفت: لازم است برای کاهش این حوادث تعاملات میان بخش‌های فنی و اجرایی گسترده‌تر شود.

دانشیار پژوهشکده مهندسی سازه پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله اضافه کرد: علاوه بر اینکه ما دستورالعمل‌هایی جدی که به مردم آموزش دهد که اگر بخشی از ساختمانی فرو ریخت، چه مخاطراتی در سایر بخش‌ها وجود دارد، در اختیار نداریم. ضمن آنکه ما در چنین شرایطی نیاز به سیستم‌هایی داریم که به سرعت برنامه ریزی کنند.

انتهای پیام/*