رییس انجمن علوم خاک ایران گفت: اگر بتوانیم خاک کشور خود را حفظ کنیم و بافت آن را تخریب نکنیم، می‌توانیم سالیانه ۴۰ تا ۵۰ درصد از مصرف آب بکاهیم. این رقم می‌تـواند ما را از بحران کم‌ آبی نجات دهد. ۱۵ آذر روز جهانی خاک است.

به گزارش ایصال نیوز، منوچهر گرجی در گفتگویی با اشاره به جایگاه ویژه و اهمیت خاک در زندگی موجودات زنده خاطرنشان کرد: خاک در کنار عناصر دیگری مانند آب و هوا، از اهمیت یکسانی برخوردار است. ۹۸ درصد از محصولات کشاورزی ما در خاک تولید می‌شوند و دو درصد باقی مانده مربوط به گلخانه‌هاست. علی‌رغم اینکه خاک زیر پای ما قرار دارد اما اهمیت آن بی‌نهایت بالاست. برای به وجود آمدن هر سانتیمتر خاک به ۳۰۰ سال زمان نیاز است و خاکی که هم اکنون ما از آن استفاده می‌کنیم با گذشت میلیون‌ها سال پدید آمده است.

وی افزود: خاک علاوه بر کشاورزی، در صنعت، شهرسازی و جاده‌سازی نیز به عنوان یک عنصر مهم تلقی می‌شود. خاک تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم زیادی روی سلامتی انسان نیز دارد. آلودگی خاک می‌تواند باعث آلودگی آب شود و آلودگی آب زندگی گیاهان، حیوانات و انسان‌ها را به خطر می‌اندازد.

گرجی با اشاره به چالش‌های محافظت از خاک ادامه داد: اصلی‌ترین چالش پیش روی ما برای محافظت از خاک، تغییر کاربری اراضی است. زمین‌هایی که پیش از این جنگلی بوده‌اند و گونه‌های مختلف گیاهی در آن‌ها وجود داشت، امروز تبدیل به زمین های کشاورزی شده اند. همچنین بسیاری از اراضی ما تبدیل به مناطق مسکونی شده‌اند و کیفیت خود را از دست داده‌اند. برای مقابله با این مشکل می‌توان حد اقل با احداث منازل مسکونی در مناطقی که از خاک حاصل‌خیز بهره‌مند نیستند، به حفظ مساحت فعلی خاک حاصلخیز کشور کمک کرد.

* تبعات فرسایش بادی خاک
وی با اشاره به فرسایش خاک و تاثیر آن روی زندگی انسان افزود: سالانه دو میلیارد تن خاک در کشور ما فرسوده می‌شود که عددی باورنکردنی و خطرناک است. فرسایش بادی خاک سبب آلودگی هوا و آسیب به تاسیسات صنعتی و سلامت انسان‌ها می‌شود. مشکل ریزگردها که درسال‌های اخیر گریبان‌گیر کشور ما بوده‌است، محصول فرسایش خاکی است که طی میلیون‌ها سال پدید آمده است.

*پیامدهای فرسایش آبی خاک
گرجی اضافه کرد: فرسایش آبی خاک علاوه بر انتقال بیماری‌ها و ایجاد مشکلات زیست‌محیطی، باعث از بین رفتن مواد آلی موجود در خاک می‌شود و آن را از یون‌ها و مواد مغذی مورد نیاز برای کشاورزی پاک می‌کند. خاکی که فرسوده باشد، دیگر نمی‌تواند پذیرای محصولات کشاورزی شود و کارایی خود را از دست می‌دهد. بخش دیگری از پیامدهای فرسایش آبی خاک، مربوط به رسوب ذرات آن در مخازن سدهاست. رسوبات خاک سبب می‌شوند مخازن سدها پر شوند و کارایی خود را از دست بدهند.

*تاثیر فرسایش خاک بر وقوع بلایای طبیعی
وی با تاکید بر تاثیر فرسایش خاک بر وقوع بلایای طبیعی مانند سیل گفت: وقتی خاک فرسوده می‌شود، نفوذپذیری خود را از دست می‌دهد. این یعنی خاکی که پیش از این با بافت گیاهی آمیخته می‌شد و مانند یک اسفنج عمل و آب‌های سطحی را در خود جذب می‌کرد، دیگر توانایی کنترل این حجم از آب را ندارد. بسیاری از پروژه‌های تغییر کاربری اراضی که طی آن‌ها مناطق جنگلی تبدیل به مناطق مسکونی یا کشاورزی می‌شوند، نفوذپذیری و بافت اسفنجی آب را از بین می‌برند و خاکی که متراکم شده است و بافت گیاهی به عنوان اسکلت محافظت‌کننده خود را ندارد، به راحتی به آب‌های روان و سطحی اجازه تبدیل شدن به سیل را می‌دهد. خاک فرسوده شده در قالب سیل جابجا می‌شود و بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری را با مشکلات زیستی مواجه می‌کند. در برخی موارد، مرگ آبزیان به علت رسوبات خاک در آب‌ها مشاهده شده است.

*چالشی جدی به نام شوری خاک
گرجی با اشاره به شوری خاک به عنوان یکی از جدی ترین چالش‌های خاک ادامه داد: چالش بعدی که بسیار جدی‌است، شورشدن خاک است. وقتی اراضی کشاورزی تبدیل به شوره‌زار شوند، کارایی خود را از دست خواهند داد و دیگر امکان کشاورزی در آن‌ها وجود ندارد. شوره‌زارها که خاک در آن‌ها خشک شکننده می‌شود، سبب ایجاد طوفان‌های گرد و غبار و تشدید مشکل ریزگرد می شوند اما نکته قابل توجه اینجاست که این ریزگردها هم اکنون با ذرات تبخیرشده نمک نیز آمیخته شده‌اند و این موضوع آسیب و ضرر شورشدن خاک را دوچندان می‌کند.

رییس انجمن علوم خاک ایران ضمن اشاره به ایرادات موجود در سیستم کشاورزی کشور افزود: متاسفانه در کشور ما استفاده از آب شور برای آبیاری اراضی و محصولات کشاورزی مشاهده ‌می‌شود. آب شور نه تنها باعث ایجاد مشکل برای گیاهان و رشد آن‌ها می‌شود بلکه خاک را نیز شور می‌کند و در بلندمدت دیگر نمی‌توان از آن خاک استفاده کرد. این چالشی است که در واقعیت ما با آن مواجه هستیم اما در حال حاضر کسی اهمیتی به آن نمی‌دهد.

*تلاش برای خاک از دست رفته، نوشدارو بعد از مرگ سهراب

گرجی افزود: چالش‌هایی نظیر فرسایش خاک طی بازه‌های زمانی ۲۰ تا ۳۰ ساله خود را نشان می‌دهند و زمانی که ما به فکر جبران بیفتیم، دیگر کاری از دستان برنمی‌آید و تلاش برای ترمیم خاک از دست رفته، تنها نوشدارویی پس از مرگ سهراب است.

وی بر حل مشکلات زیست‌محیطی کشور در صورت حل مشکل خاک تاکید کرد و گفت: بسیاری از مشکلات زیست‌محیطی کشور ما مانند فرونشست زمین، کم‌آبی، ریزگرد و ... به طور مستقیم وابسته به خاک است. ما اگر بتوانیم خاک کشور را حفظ کنیم و بافت آن را تخریب نکنیم، می‌توانیم سالیانه ۴۰ تا ۵۰ درصد از مصرف آب خود بکاهیم. این رقم می‌تـواند ما را از بحران کم‌آبی نجات دهد.

گرجی در پایان با تاکید بر ضرورت افزایش آگاهی به عنوان راه نجات خاک کشور گفت: تنها راه محافظت از خاک، آگاهی مسئولان و نهادهای مدیریتی است. تا زمانی که دغدغه حفط خاک برای مدیران ما ایجاد نشود، نمی‌توان انتظار بهبود شرایط را داشت.در سال‌های گذشته ما به همراه جمعی از متخصصان و اساتید دانشگاه تهران، اساسنامه‌ای برای حفاظت از خاک با عنوان قانون حفاظت از خاک جمع‌آوری و تالیف کردیم.

اجرای دستورالعمل‌های موجود در این قانون، به‌طور مستقیم می‌تواند از خاک حفاظت کند و حقوق آن را که بر گردن ماست را به درستی ادا کند اما متاسفانه در سه سال گذشته به هیچ یک از بندها و دستورالعمل‌های این قانون عمل نشده‌ است و قوه قضاییه باید به علت ترک فعل با افراد و نهادهایی که در اجرای این قانون قصور کرده‌اند، برخورد کند.

قانون حفاظت از خاک در خردادماه سال ۱۳۹۸ با ۲۶ ماده و ۱۴ تبصره ابلاغ شد.

انتهای پیام/*