همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تاجیکستان، در نهایت به نفع ثبات امنیتی در منطقه آسیای میانه نیز تمام خواهد شد.

ایران و تاجیکستان در دنیای حوزه تمدنی فارسی و در عرصه‌ای از جغرافیا که شاید بتوان در کنار همه عناوین دیگر، مهم‌ترین بخش آن را جغرافیای نوروز خطاب کرد مسیر پر فراز و نشیبی را در سه دهه گذشته طی کرده‌اند.

جمهوری اسلامی ایران اولین کشوری بود که جمهوری تاجیکستان را پس از فروپاشی شوروی به‌رسمیت شناخت و سفارتخانه خود را در آن کشور افتتاح کرد. جمهوری اسلامی ایران در سال‌های تنش و خشونت داخلی در تاجیکستان در کنار این کشور بوده و دوستی و همکاری دو کشور در همه ابعاد تداوم داشته است.

اجرای پروژه‌های اساسی مانند حفر و احداث تونل استقلال و آغاز عملیات ساخت سد و نیروگاه سنگ توده 2 و فعالیت شرکت‌ها، تجار و سرمایه‌گذاران ایرانی در تاجیکستان بخشی از تعاملات اقتصادی دو کشور بود. دو کشور اکنون دوران جدیدی از مناسبات همه‌جانبه خود را آغاز کرده‌اند و سفر هیأتی از تاجیکستان به ایران در قالب کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور، شروعی برای این دوران است.

ایران و تاجیکستان به‌لحاظ قرار داشتن در یک حوزه تمدنی، اشتراکات زبانی و فرهنگی بسیار و ظرفیت‌ها و توانمندی‌های مکمل، قادرند سطح فعالیت‌های اقتصادی خود را به میزان قابل توجهی گسترش دهند. مزیت نسبی خوب تاجیکستان در حوزه منابع آب، ضرورت مدیریت منابع آب این کشور و امکان استفاده از منابع آب برای تولید برق از آب، در کنار ظرفیت‌های توسعه‌یافته جمهوری اسلامی ایران در زمینه ساخت سدها، نیروگاه‌ها و خطوط انتقال زمینه مساعدی برای همکاری دو طرف فراهم می‌کند.

ثمربخشی این همکاری یک بار در قالب احداث نیروگاه سنگ توده 2 که یک نیروگاه روزمینی، دارای دو واحد 110 مگاواتی و جمعاً به ظرفیت 220 مگاوات و امکان تولید انرژی برقابی به میزان 1 میلیارد کیلووات‌ساعت در سال است، آزموده شده است. همکاری بر محور آب و انرژی در قالب سد و نیروگاه برقابی راغون نیز میان دو کشور زمینه مساعدی برای توسعه تعاملات اقتصادی است.

پروژه 3.9 میلیارد دلاری ساخت این نیروگاه که طی آن 6 واحد نیروگاه 600 مگاواتی ساخته می‌شود و دو واحد نیروگاهی آن نیز در سال‌های 2018 و 2019 افتتاح شده است، با مشارکت شرکت‌های ایرانی در کنار شرکت‌هایی از سایر کشورها در حال پیشرفت است.

تعاملات بر محور آب و انرژی، تنها حوزه‌های همکاری زیرساختی دو کشور نیست. تجربه مشارکت ایران در اصلاح سیستم تهویه، روشنایی و اطفای حریق تونل استقلال (انزاب) نیز نمود دیگری از امکان‌پذیری مشارکت جمهوری اسلامی ایران در توسعه زیرساختی تاجیکستان است.

ایران و تاجیکستان همچنین قادرند در زمینه توسعه کشاورزی (بالاخص کشت فراسرزمینی) همکاری کنند و در این مسیر ضروری است که طرفین با نگاه مثبتی به تفاهمنامه همکاری‌های کشاورزی بنگرند و بالاخص طرف تاجیک روند بررسی و نهایی کردن تفاهمنامه را تسریع کند.

ایران و تاجیکستان همچنین در شماری از طرح‌های بهداشت و سلامت از جمله توسعه آموزش پزشکی و تولید دارو نیز سابقه موافقت با همکاری داشته‌اند که می‌توان بار دیگر آنها را فعال کرد. مشترکات زبانی دو کشور و قرابت‌های فرهنگی هم زمینه‌ای فراهم می‌کند تا ارتباطات آموزشی دو کشور گسترش یابد.

این نکته بسیار مهم را باید مد نظر داشت که جریان‌های خشونت و افراطی‌گری که قریب یک دهه است امواج آنها خاورمیانه را در نوردیده‌اند و آسیای میانه نیز از آنها خسارت خورده است، با ترکیبی از دستاوردهای اقتصادی که از میزان فقر بکاهند و توسعه آموزش و فرهنگ که زمینه‌های پذیرش اندیشه‌های افراطی را تضعیف کند، درمان پایدار پیدا می‌کند.

همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تاجیکستان از این منظر، در نهایت به نفع ثبات امنیتی در منطقه آسیای میانه نیز تمام خواهد شد. ظرفیت‌ها و نیازمندی‌های ایران و تاجیکستان در زمینه حمل‌ونقل نیز عرصه مناسبی برای توسعه همکاری‌های دو کشور است.

فقدان دسترسی تاجیکستان به دریا و امکان توسعه مسیر ترانزیتی چابهار به سمت افغانستان که در چارچوب موافقتنامه سه‌جانبه ایران، هند و افغانستان قابل دستیابی است، مساعدترین بستر این همکاری است. این همکاری می‌تواند در قالب توسعه ظرفیت‌های ریلی نیز دنبال شود و شبکه‌ای از امکانات حمل‌و‌نقل در منطقه گسترش یابد. تجهیز بنادر دایر و توسعه بنادر خشک با همکاری طرف تاجیک، گامی مؤثر در این مسیر است.

کریدور پنج‌جانبه ریلی که با اتصال راه‌آهن ایران به افغانستان و تاجیکستان و در نهایت با اتصال چین و قرقیزستان، سه کشور محصور در خشکی افغانستان، تاجیکستان و قرقیزستان را به دریای آزاد متصل می‌سازد از سال 1382 مطرح شده، زمینه بسیار بزرگی برای همکاری است. این کریدور که از کاشغر در چین تا سنگان در ایران 2260 کیلومتر است، به‌دلیل کوتاه کردن مسیر نسبت به مسافت دریایی، مقرون به صرفه و زمینه توسعه تعاملات منطقه‌ای نیز هست.

شبکه‌های برق دو کشور نیز می‌توانند از مسیر افغانستان به یکدیگر متصل شوند. مقدمات این کار نیز فراهم شده و عزم و جدیت بیشتر طرفین برای پیشبرد این پروژه را طلب می‌کند. دو کشور ایران و تاجیکستان به دلایل الزامات توسعه اقتصادی تا مشترکات فرهنگی و بایسته‌های امنیتی، باید در کنار یکدیگر برای توسعه همه‌جانبه فعالیت کنند.

ترسیم چشم‌انداز این توسعه به سند نقشه راه تعاملات دو کشور نیاز دارد که امیدواریم در کنار یکدیگر، عزم جزمی را برای تدوین چنین سندی و قاعده‌مند و قابل پیش‌بینی ساختن توسعه تعاملات دو طرف، در کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور پدید آوریم.

*وزیر نیرو

انتهای پیام/*