در پشت این بحث‎ها آنچه خیلی به آن پرداخته نشده، وزن سیاسی مناسبات بین کشور ایران و انگلستان و خود جبل‎الطارق است. این یک واقعیت است که گریس 1 در چارچوب مناسبات سیاسی آزاد شده و بهتر است که به آن بیشتر پرداخته شود. 

رفع توقیف نفتکش «گریس ١» با حکم قاضی دادگاه عالی جبل‌الطارق و با وجود درخواست وزارت دادگستری امریکا برای تمدید این توقیف، اقدام مثبتی است که موجب شده این کشتی پس از 42 روز در مسیری که ما تعیین کرده‌ایم شروع به حرکت ‎کند. هر چند نگارنده معتقد است که چنین رویدادی در دیپلماسی ایران مثبت است اما، مناسبات بین‌المللی را نباید تبدیل به مسابقه کنیم. در این عرصه استانداردهایی وجود دارد که کشورها در مناسبات بین خود آنها را مدنظر قرار داده و خود را ملزم به رعایت آن می‎دانند.

همزمان با رفع توقیف کشتی گریس 1 دو روایت متفاوت از هم مطرح شده است. از یک سو جبل‎الطارقی‎ها عنوان می‌کنند که ایران در قبال رأی صادر شده از سوی دادگاه عالی این کشور تعهد و یا حداقل قول داده است که این کشتی به سوریه اعزام نشود و مسیر دیگری را برای حرکت انتخاب کند. اما از سوی دیگر سخنگوی وزارت خارجه و رئیس سازمان بنادر و کشتیرانی ایران تأکید دارد که جمهوری اسلامی چنین تعهدی نداده و توانسته حق خود را در این پرونده به اثبات برساند.

اگر ما روایت جبل الطارقی‎ها را بپذیریم این بحث حقوقی را جا می‌اندازد که اقدام‎ آنان در توقیف کشتی ایرانی درست بوده در غیر اینصورت چه لزومی داشته که ایران برای آزادی کشتی خود که معتقد است به صورت غیرقانونی توقیف شده، تعهدی بدهد. البته در این صورت ایران هم نمی‎تواند ادعایی علیه جبل الطارق  داشته و از نظر قانونی پیگیر غرامت توقیف 42 روزه کشتی باشد.

اما اگر روایت ایران را مبنی بر اینکه هیچ گونه تعهدی داده نشده، بپذیریم مانند آنچه که دیروز از سوی چند نفر از مقامات و مسئولان کشورمان مطرح شده و بارها بحث دادن تعهد مورد تکذیب قرار گرفته، جبل‎الطارقی‏‎ها باید مسئول پاسخگویی به توقیف بیش از یک ماهه کشتی باشند. چرا که اگر حکم به آزادی کشتی می‎دهند بدون اینکه تعهدی بخواهند، اقرار به غیرقانونی بودن توقیف کشتی است. پس باید خسارت پرداخت کرده و از ایران عذرخواهی کنند.

البته این اتفاق تاکنون یعنی تا چند ساعت پس از آزادی، نیفتاده است. به هرحال طرف ایرانی بهترین پاسخگو در این موضوع است که می‌تواند پیگیر موضوع بوده و ادعای حقوقی علیه اقدام جبل‎الطارق مطرح کند. یک موضوع دیگر لاینحل مانده و آن ارتباط این توقیف با توقیف کشتی انگلیسی در بنادر ایران است. آیا این دو موضوع به هر نحوی ارتباطی به هم دارند؟

اگر ایران این کشتی را توقیف نمی‌کرد، امکان آزادی گریس یک وجود داشت یا اینکه موضوع هنوز می‎توانست دامنه داشته باشد و بحث‎های دیپلماسی ادامه می‎یافت و شاهد تمدید توقیف هم می‌شدیم. به لحاظ روابط بین‌الملل بعید است که بتوانیم هیچ نوع بحثی در مورد آزادی کشتی توقیف شده مطرح کنیم. اگر در روزهای آتی از هر طریق این کشتی هم آزاد شود باید بتوانیم ارتباطی بین این دو برقرار کنیم.

اینها بحث‏‌های حقوقی است که احتمالاً تا چند وقت آینده هم همچنان ادامه دارد اما در پشت این بحث‎ها آنچه خیلی به آن پرداخته نشده، وزن سیاسی مناسبات بین کشور ایران و انگلستان و خود جبل‎الطارق است. این یک واقعیت است که گریس 1 در چارچوب مناسبات سیاسی آزاد شده و بهتر است که به آن بیشتر پرداخته شود. 

*استاد حقوق بین‎الملل

انتهای پیام/*