واضح است انجام مذاکرات سیاسی در سطح وزرای خارجه ایران و 1+4 یا پیگیری طرح بازگشت امریکا به برجام باید در نهایت حول یک گزاره مشترک در دستور کار قرار گیرد و آن رفع کلیه تحریم‌های امریکا علیه ایران و مسیر هموار کردن تبادلات مالی جمهوری اسلامی با جامعه بین‌الملل است.

دومین گام ایران برای متوقف کردن بخش دیگری از تعهدات خود در چارچوب برجام و عبور از سقف مجاز غنی‌سازی 3.67 درصد در راستای پیگیری سیاست گام‌به‌گام و اجرای اصل اقدام متقابل صورت گرفته است. هنگامی که جمهوری اسلامی دو ماه پیش به این نتیجه رسید که ادامه وضع موجود به ضرر منافع ملی کشور است و مانع از اقدام سریع اروپا برای تحقق بخشیدن به این منافع می‌شود، اعلام کرد بخشی از تعهدات برجامی خود را کاهش می‌دهد به این امید که اروپا تحرک جدی تری را در قبال اجرای تعهداتش از خود نشان دهد.
مهم‌ترین برنامه اروپا طراحی و اجرای سازوکار موسوم به «اینستکس» بود که بر پایه آن مقرر شد ابتدا در زمره کالاهای غذایی و پزشکی که مشمول معافیت از تحریم‌ها می‌شود، فعالیت کند و سپس تعاملات مالی در قالب این سامانه مالی به سایر حوزه‌ها از جمله فروش نفت ایران و بازگشت درآمد حاصل از آن به‌صورت نقد یا کالاهای اساسی مورد نیاز تسری پیدا کند. اینجا همان پاشنه آشیل اینستکس به شمار می‌آید یعنی به‌نظر می‌رسد اینستکس کاملاً به یکسری کالاهای اولیه محدود شده است و ایران خواهان برداشتن این قید است.
از این‌رو ایران در پایان 60 روز نخست فرصت خود به اروپا به این نتیجه رسید که گام ابتدایی کافی و مؤثر نبوده است و برداشتن گام دوم و تمدید فرصت ضروری به‌نظر می‌رسد. انتظار می‌رود اروپا در گام بعدی اعلام کند اینستکس علاوه بر کالاهای معاف شده می‌تواند روند فروش سایر کالاها و به طور مشخص نفت را نیز مهیا کند اما تاکنون جوابی به این مسأله نداده است. به نظر می‌رسد جواب اروپا در این مورد منفی است بنابراین راه نجات برجام از نظر اروپا از مسیر اینستکس نمی‌گذرد. اروپا در چنین شرایطی خواهان گفت‌و‌گو با ایران شده است و این در حالی است که جمهوری اسلامی به این نتیجه رسیده که به اندازه کافی مذاکره کرده و «اینستکس» حاصل شده است و اروپا باید در همین چارچوب کمک کند تا ایران بتواند نفت خود را بفروشد و پول آن را به کشور بازگرداند.
بنابراین کشورهای اروپایی طرف برجام در اینجا به یک بن‌بست رسیده‌اند این در حالی است که پیش از شکل‌گیری چنین فضایی، ایران دچار یک بن‌بست سیاسی شده بود که این بن‌بست با ماجرای سرنگون کردن پهپاد امریکایی شکسته شد.
 ایران در خلال ماجرای پهپاد امریکایی قدرت بازدارندگی خود را با دو شاخص نشان داد؛ یعنی نشان داد هم می‌تواند پیام قاطع بفرستد و هم از منظر نظامی اثبات کند قابلیت اجرای پیام خود را دارد. از سوی دیگر ایران با متوقف کردن بخشی از تعهدات هسته‌ای خود از جمله عبور از سطح مجاز برای غنی‌سازی اورانیوم که در برجام تعیین شده است، از وضعیتی که طرف مقابل برای ما ایجاد کرده بود، خارج شد و توپ را در زمین امریکا و اروپا انداخت. در همین حال ایران در زمینه تنش‌های نظامی و غیر برجامی بیشتر با امریکا رو به رو است و مواجهه‌ای با هیچ یک از کشورهای اروپایی ندارد البته اقدام اخیر انگلیس و ورود این کشور به موضوع متوقف کردن نفتکش ایرانی ممکن است محاسبات منطقه‌ای ایران را تغییر داده و دامنه آن به زمین برجام هم کشیده شود.
اینک از اروپا انتظار می‌رود اعلام کند قادر به تأمین چه میزان از خواسته‌های تهران است. واضح است انجام مذاکرات سیاسی در سطح وزرای خارجه ایران و 1+4 یا پیگیری طرح بازگشت امریکا به برجام باید در نهایت حول یک گزاره مشترک در دستور کار قرار گیرد و آن رفع کلیه تحریم‌های امریکا علیه ایران و مسیر هموار کردن تبادلات مالی جمهوری اسلامی با جامعه بین‌الملل است.
* کارشناس مسائل استراتژیک
انتهای پیام/*