تثبیت‌شدگی و نداشتن انعطاف‌‌پذیری و تاب‌آوری نیاز به دشمن دارد.

فرض کنید یک فرد دارای چارچوب‌‌های ذهنی قوی ولی تثبیت‌شده باشد. ویژگی این چارچوب‌‌ها این است که نه زمان‌مند هستند و نه مکان‌مند. این چارچوب‌‌ها تثبیت‌شده هستند و در زمان‌های مختلف و در مکان‌‌های مختلف به‌طور یکسان عمل می‌‌کنند.

مثلا فرض کنید این فرد یک باور اقتصادی داشته و اصرار داشته باشد در زمان‌ها و مکان‌‌های مختلف این باور درست است.

طبیعی است این فرد با هر تغییر در محیط دچار اصطکاک و چالش می‌‌شود و بیشتر تلاش می‌‌کند ببیند چرا شرایط اقتصادی آن‌طور که باور دارد نیست و به جای انطباق با شرایط دنبال این است که چرا شرایط این‌گونه شده است.

این تثبیت‌‌شدگی می‌‌تواند در دولت‌ها نیز اتفاق بیفتد. وقتی دولت‌ها و حکومت‌‌ها به کارکرد اقتصاد با پیش‌‌فرض‌‌های پیشینی اعتقاد دارند، به‌طور طبیعی قدرت چرخش خود را با تغییر شرایط از دست می‌‌دهند.

بنابراین می‌‌توان گفت یکی از الزامات غیراقتصادی تحول اقتصادی (که می‌‌توانیم آن را رشد بلندمدت یا توسعه اقتصادی نام ببریم) در هر کشور، انعطاف‌‌پذیری سیاستگذاران کلان کشور است.

زمانی که این انعطاف‌‌پذیری یا تاب‌‌آوری وجود نداشته باشد، سیاست‌‌های اقتصادی در باورهای نازمان‌مند و نامکان‌مند گیر می‌‌کنند. در این شرایط سیاستگذاران در شرایط متغیر از سیاست‌‌‌‌های ثابت استفاده می‌‌کنند.

همین مساله موجب می‌‌شود اشتباهات تکرار شود و اشتباهات زمانی تکرار می‌‌شود که یک باور پیش‌فرض پشت سیاست‌‌های اقتصادی باشد.

مثلا اگر سیاستگذاری معتقد باشد که «کنترل» ابزار قدرتمند تعادل اقتصادی است، برایش فرقی نمی‌‌کند که زمان جنگ باشد یا صلح و یا زمان بحران باشد یا دوران بهبود اقتصادی. او فقط می‌‌فهمد که سیاست موثر در هر شرایطی، سیاست‌‌های کنترلی است.

در چنین شرایطی وقتی شرایط تغییر می‌‌کند، سیاست قبلی جواب نمی‌‌دهد و سیاستگذار مبهوت می‌‌شود که چه اتفاقی در حال رخ دادن است. وقتی تحلیلش با سیاست کنترلی قفل ‌شده است، او به‌ناچار نیاز به دشمن دارد تا عدم توفیق را به این دشمن منسوب کند و خود را از مشکلات موجود توجیه و در نهایت رها کند.

بنابراین تثبیت‌شدگی و نداشتن انعطاف‌‌پذیری و تاب‌آوری نیاز به دشمن دارد. این دو همیشه با هم می‌‌آیند. این عارضه بعد از انقلاب کماکان وجود داشته و در دورانی ضعیف و در دورانی قوی شده است.

* اقتصاد دان و مدرس درس های اقتصاد و تحول/دنیای اقتصاد

انتهای پیام/*