آنچه اخیرا در خلیج فارس اتفاق افتاده و ارسال هواپیماهای رادارگریز «اف 22» به پایگاه العُدید قطر صرفا یک عرض اندام و نمایش نظامی است برای اینکه آمریکا آبروی خود را حفظ کند و ثابت کند که در مقابل ایران قدرتمند است. درواقع اینها یکسری مانورهای تبلیغاتی است.

نشست مشترک ایران و کشورهای امضاکننده توافقنامه برجام خروجی روشنی داشت و آن، موافقت کشورهای اروپایی برای گشایش خط اینستکس است که تبادل مالی و تجاری بین ایران و اتحادیه اروپا را تسهیل می‌کند و شرایطی فراهم می‌کند که باب مراودات اقتصادی و مالی بین تهران و اتحادیه اروپا گشوده خواهد شد. هرچند این گام مثبتی تلقی می‌شود ولی به دلیل اینکه اتحادیه اروپا مسئولیت مهمی در اجرایی شدن توافقنامه برجام برعهده دارد این گام، گامی لرزان و همچنان ناپایدار است. به دلیل فشارهای آمریکا و به دلیل همراهی اتحادیه اروپا با سیاست‌های تهاجمی دونالد ترامپ، نمی‌توان کاملا مطمئن بود که آیا اتحادیه اروپا در آینده همچنان گام‌های فعال‌تری بر خواهد داشت یا اینکه همچنان درجا خواهد زد. لذا نشست وین، یک نشست مثبت بود. همه کشورها اعم از انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه و چین به حق جمهوری اسلامی ایران برای استفاده از نتایج توافقنامه برجام اعتراف کردند اما ظاهرا فشارهای آمریکا و تهدیدهای دونالد ترامپ و اینکه آمریکا ممکن است برخی بانک‌های اروپایی را که با ایران تعامل می‌کنند، تحریم کند همچنان یکسری تردیدها در میان این کشورها وجود دارد. روی هم رفته در مذاکرات وین اتحادیه اروپا این آمادگی را اعلام کرده که با ایران تبادل مالی داشته باشد. سازوکارها هم تعریف شده و شاید نخستین تبادل مالی هم آغاز شده، ولی ایران انتظارات بیشتری دارد به این دلیل که ایران در طول چهار سال گذشته به تمام تعهدات خود در برجام عمل کرد ولی در مقابل اتحادیه اروپا همچنان درجا زده و گام مثبتی برای همکاری با ایران برنداشت. لذا ایران از یکسو اعلام کرده که خواهان همکاری مشترک با اتحادیه اروپا است و از سوی دیگر این حق را براساس بندهای توافقنامه برجام برای خود محفوظ می‌دارد که اگر طرف‌های دیگر اتحادیه اروپا به تعهدات خود در آینده عمل نکنند، ایران همچنان اورانیوم غنی شده خود را از سطح تعریف شده 300 کیلوگرمی افزایش خواهد داد و فعالیت غنی‌سازی را بالاتر از 7/3 (سه ممیز هفت دهم) درصد افزایش خواهد داد. این امر نشان می‌دهد که ایران برگ‌های برنده‌ای در اختیار دارد. اتحادیه اروپا هم از جدی بودن ایران برای بازگشت به نقطه آغازین قبل از توافقنامه برجام اطلاع دارد و به همین دلیل، ایران در عین حال که سعی می‌کند با اتحادیه اروپا همکاری کند اما این همکاری باید گام‌به‌گام باشد. یعنی یک گام از سوی ایران و یک گام از سوی اتحادیه اروپا. گام‌های ایران بسیار فراتر از تعهدات خودش است ولی اتحادیه اروپا خیلی به تعهدات خودش عمل نکرده و به همین دلیل هنوز ابهاماتی در سازوکار همکاری ایران و اتحادیه اروپا و گشایش خط تبادل مالی اینستکس هنوز روشن نیست و باید مذاکرات بیشتری صورت بگیرد. ایران در انتظار اقدام عملی و مثبت اتحادیه اروپا است که اگر این اتحادیه به تعهدات خودش عمل کند و خارج از فشارها و تهدیدات آمریکا با ایران همکاری کند، ایران فعالیت خود را در سطحی که در توافقنامه برجام آمده، عمل خواهد کرد. اما اگر اتحادیه اروپا ظرف هفته‌های آینده به تعهدات خود عمل نکند ایران به طور طبیعی برای کاهش تعهدات خودش اقدام خواهد کرد. مساله‌ای که در وین اتفاق افتاد این بود که کشورهای اتحادیه اروپا شامل سوئد، هلند، فنلاند، اسلوانی، اسپانیا و اتریش بیانیه مشترکی صادر و بر ضرورت ادامه همکاری اتحادیه اروپا با ایران در چارچوب برجام تاکید کردند و این یکی از نقاط مثبت و مهم نشست وین بود که در آینده ممکن است تاثیرات مثبتی بر روند تبادل مالی و اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا باقی بگذارد. به رغم اینکه آمریکا در آینده اتحادیه اروپا و روسیه و چین را تحت فشار قرار خواهد داد که با ایران تعامل نداشته باشند. واقعیت این است که روحیه ترامپ، روحیه قابل تشخیصی نیست و تصمیماتی که می‌گیرد، مبتنی بر عقلانیت و منطق نیست. با توجه به اینکه قوانین ایالات متحده آمریکا و مخصوصا رابطه رئیس‌جمهور و کنگره، قوانین کاملا پیچیده‌ای است و به هر حال گریزگاه‌هایی هم دارد. لذا رئیس‌جمهور آمریکا این اختیار را دارد که دست به یک عملیات محدود علیه هر کشوری که امنیت آمریکا را مختل می‌کند، بزند. ولی شرایط منطقه به گونه‌ای نیست که دونالد ترامپ بتواند در این شرایط از اختیاراتش علیه ایران استفاده کند. اعضای کنگره آمریکا از حزب دموکرات به شدت با سیاست‌های آمریکا مخالف هستند. آنچه اخیرا در خلیج فارس اتفاق افتاده و ارسال هواپیماهای رادارگریز «اف 22» به پایگاه العُدید قطر صرفا یک عرض اندام و نمایش نظامی است برای اینکه آمریکا آبروی خود را حفظ کند و ثابت کند که در مقابل ایران قدرتمند است. درواقع اینها یکسری مانورهای تبلیغاتی است. به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور آمریکا نخواهد توانست دست به یک قمار بزرگ بزند که علیه ایران وارد اقدام نظامی شود. او باید برگ برنده‌ای در آینده برای انتخابات داشته باشد. ترامپ تلاش خواهد کرد از طریق فشار و تحریم‌ها ایران را وادار به مذاکره کند تا از این مذاکره به عنوان برگ برنده استفاده نماید. درحقیقت جنگ به طور طبیعی راه حل نیست بلکه مشکلات زیادی برای آمریکا و منطقه به همراه خواهد داشت.
*  تحلیلگر مسائل بین‌الملل