ايران بيشتر درگير کشورهاي مرزي مثل عراق، افغانستان و ترکيه است، ولي يکي از کانون‌هاي اصلي ريزگرد در سوريه وکانون ديگر در عربستان است که اين کشور در حال حاضر با ايران مشکل روابط سياسي دارد. از سوي ديگر، حدود 18 درصد کانون‌هاي ريزگردها در داخل ايران است.

ما در شرايطي اين روزها با افزايش ريزگردهاي کشورهاي همسايه مواجه هستيم که در آن کشورها، همه به دنبال منافع خود در زمينه برداشت منابع هستند. اين در حالي است که سازمان حفاظت محيط‌زيست در دولت گذشته به نمايندگي از جمهوري اسلامي ايران در چندين کنوانسيون شرکت کرده و بيش از 15 پروتکل را به امضا رسانده و با چهار سازمان منطقه‌اي و بين‌المللي محيط زيستي هم همکاري داشته است. همچنين سازمان حفاظت محيط‌زيست ميزبان مراکز منطقه‌اي برخي کنوانسيون‌هاي مهم از جمله رامسر، بازل و استکهلم بوده و نيز ميزباني مقرر دائمي موسسه علوم و فناوري‌هاي زيست محيطي اکو را نيز بر عهده داشته است.

از سوي ديگر، تهيه و تنظيم يادداشت‌هاي همکاري زيست‌محيطي ميان جمهوري اسلامي ايران و دولت‌هاي ژاپن، عمان، ترکيه، فرانسه، فنلاند، ايتاليا، ترکمنستان، آلمان، اتريش، بلژيک، نروژ، جمهوري آذربايجان، لهستان، کويت، روماني، گرجستان، چين و ارمنستان ، تهيه و امضا تفاهم‌نامه با برنامه محيط زيست سازمان ملل، تهيه و امضاي تفاهم‌نامه با کميسيون انرژي اتحاديه اروپا، تهيه و امضاي تفاهم‌نامه با کميسيون محيط زيست اتحاديه اروپا، امضاي اسناد فاز اول، دوم و سوم احياي درياچه اروميه بين سازمان حفاظت محيط زيست و UNDP امضاي سند تداوم استقرار مرکز منطقه‌اي بازل و استکهلم در تهران و بالاخره انعقاد تفاهم‌نامه همکاري با کشور عراق براي کنترل و تثبيت کانون‌هاي گرد و غبار به عنوان مهمترين کانون‌هاي منطقه از اقدامات سازمان محيط زيست در دولت گذشته بود. در اين ميان دولت ترکيه سد مي‌سازد و اصلا کاري به ما ندارد.

دولت عراق هم آنقدر مشکل دارد که اصلا به مساله ريزگرد نمي‌تواند توجهي کند. با اين شرايط ايران چندين بار خواستار اين شده که ترکيه با سدسازي آب تالاب هورالعظيم را قطع نکند. از طرف ديگر مسئولان ايراني به مقامات عراقي در زمينه مقابله با ريزگرد‌ها گفت و گو کرده‌اند و آنها حاضر شده‌اند که ما پول بدهيم تا مالچ‌پاشي کنيم و ريزگرد از بين برود.

اين در حالي است که کنفرانسي با حضور 31 کشور در تهران در مورد مساله گرد و غبارتشکيل شد که حتي از آمريکا آمده و راه‌حل دادند و کشورهاي اطراف را ملزم به اطاعت کردند، ولي وقتي ترکيه زير بار نمي‌رود ما چه کاري بايد انجام دهيم؟ در مورد افغانستان بارها گروه‌هايي به اين کشور سفر کرده و به آنها اخطار داده‌اند که نسبت به رودخانه هيرمند بر اساس تعهداتشان رفتار کنند و 26 متر مکعب آبي را که از سدهاي کمال خان قرار بود به ما بدهند، ارائه کنند.

به نظر مي‌رسد ايران بيشتر درگير کشورهاي مرزي مثل عراق، افغانستان و ترکيه است، ولي يکي از کانون‌هاي اصلي ريزگرد در سوريه وکانون ديگر در عربستان است که اين کشور در حال حاضر با ايران مشکل روابط سياسي دارد. از سوي ديگر، حدود 18 درصد کانون‌هاي ريزگردها در داخل ايران است. رفع مشکلات از نظر عملياتي کاري است که حدود 10 تا 15 سال طول مي‌کشد، ولي داخل ايران ما در خوزستان گياهکاري کرده‌ايم و هشت هزار هکتار درخت کاشتيم که اينها چندين سال ديگر بهره مي‌دهد.

در واقع ما در اين زمينه اقدام کرده، اما نتيجه‌اي نگرفته‌ايم. سال ديگر هم بر اين اساس که باد از کجا بيايد و از کدام مرحله بحراني عبور کند، گرفتار ريزگرد‌ها خواهيم بود.ريزگردي که به کشور وارد مي‌شود پاسپورت ندارد که ما متوجه شويم از کدام کشور است. تاسف ما بر اين است که کشورهاي همسايه يا نمي‌توانند يا نمي‌خواهند براي مهار ريزگردها همکاري کنند. دولت ترکيه در يک منطقه بسيار کوچک 22 سد مي‌سازد.

سد ايلي سو قرار است بزرگترين سد جهان شود. وقتي 31 کشور براي کنفرانس به ايران آمدند، نماينده‌اي که از ترکيه آمد معاون وزير نيروي ترکيه بود، اين در حالي است که بقيه کشورها وزرا و افراد شاخص خود را فرستاده بودند.

البته ايران آب را غير مستقيم از تالاب هورالعظيم دريافت مي‌کند و با سدسازي آب تالاب هورالعظيم خشک مي‌شود و اين يکي از منشا‌هاي ريزگردهاست. در اين ميان سفير ترکيه در ايران هم از سدسازي کشور خود دفاع کرد. بنابراين ما با اين تضادها رو‌به‌رو هستيم و دولت ايران گروهي را به کشور افغانستان مي فرستد تا حقابه 26 متر مکعبي را از سدهاي کمال‌خان بگيرد.

در زمينه سدسازي ترکيه هم بايد يک ديپلماسي و ارتباطاتي ايجاد کنيم که تعداد اين 22 سد را کاهش داده و مخزن و درياچه پشت سد را کم کنيم که حداقل مقداري آب از دجله و فرات به عراق برسد. من اين سدها را ديده‌ام. در انتهاي اين سدها يک قطره آب به عراق نمي‌رساند.

اين موارد نياز به تعاملات بين‌المللي دارد. ايران بايد اين مساله را به ترکيه گوشزد کند که با ريزگردها شرايط مردم ايران را پر مخاطره کرده است. البته دولت در راستاي تعاملات بين‌المللي اقدامات زيادي را انجام داده که بايد همچنان با قدرت بيشتري به اين راه ادامه دهد.

*کارشناس محیط زیست

انتهای پیام/*