در شرایطی که برجام در معرض خطر فروپاشی قرار گرفته است و اروپایی‌ها گام مهمی برای حفظ آن برنداشته‌اند، همنوایی برخی از شرکای اروپایی توافق هسته‌ای با ادعای امریکا پیرامون برنامه موشکی و دفاعی کشورمان نه تنها حداقل اعتماد باقی مانده میان ایران و اروپا را از بین می‌برد که تلاش برای حل موانع موجود را نیز با دشواری زیادی روبه‌رو می‌کند.

هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان امروز در شرایطی میهمان تهران است که بی تردید تحولات پیرامون توافق هسته‌ای، تنش میان ایران و امریکا و موضوعات مربوط به منطقه از اصلی‌ترین محورهای رایزنی او با مقام‌های ایرانی است. ایران در بحبوحه چنین تحولاتی و با وجود گذر یک سال از خروج امریکا از برجام و سیاست تحریم و فشار این کشور همچنان به تعهدات خود در چارچوب این توافق پایبند بوده است. اما به نظر می‌رسد تحولات جاری به رغم پایبندی ایران، درست در نقطه عکس مطالباتش پیش رفته است. در این چارچوب سفر وزیر خارجه آلمان را باید ناظر به سه وجه دانست؛

-  سازوکار مالی اروپا جهت تسهیل مبادلات تجاری با ایران تاکنون به مرحله تأثیرگذاری نرسیده است که بتواند منافع حداقلی ایران در چارچوب برجام را ممکن سازد. این در حالی است که ایران در نخستین گام تلافی جویانه، اجرای بخشی از تعهدات خود را در چارچوب برجام متوقف کرده و ضرب‌الاجلی برای طرف‌های اروپایی تعیین کرده است. اروپایی‌ها اینک در مرحله ویژه تاریخی قرار گرفته‌اند و آن اینکه اگر بتوانند موضوع برجام را حل کنند و از قدرت خود برای دفاع از این توافق بهره ببرند، در حقیقت گام بلندی برای حفظ اعتبار در معرض فروپاشی خود برمی‌دارند. اگر اروپا برای برجام هزینه بدهد، در واقع برای خود هزینه داده است وگرنه که ایران تاکنون به رغم همه تهدیدات توانسته در برابر سیاست فشار امریکا همچنان مقاومت کند.  در چنین شرایطی حضور‌هایکو ماس در ایران باید با پدیدار شدن نشانه‌های جدی از اقدامات عملی اروپا درباره برجام همراه باشد. اروپایی‌ها می‌توانند با طراحی بسته جدیدی از اقدامات عملی برای برون رفت از بحران کنونی بر سر اجرای برجام بازگشت اعتماد از دست رفته ایران را تضمین کنند. آن کشوری که اعتمادش را از دست داده است، ایران است و مهم‌ترین وظیفه اروپا بازگرداندن این اعتماد است.

-  وجه مهمی از سفر مقام‌های بلندپایه خارجی به ایران ناظر به تلاش‌های میانجیگرانه برای کاهش تنش میان تهران و واشنگتن است. اما به نظر می‌رسد مخاطب اصلی چنین تلاشی باید دولتمردان امریکایی باشند که با زیرپا گذاشتن نرم‌های بین‌المللی و خروج از برجام عملاً موجب آغاز بحران‌های متوالی در عرصه بین‌المللی شده‌اند. اینک جایگاه اروپا تحت تأثیر ساختار وابسته اقتصادی‌اش به امریکا برای ایفای نقش میانجیگرانه میان ایران و امریکا متزلزل شده است و از این روست که کشورهای بزرگ آسیایی از جمله ژاپن به چنین تلاش‌هایی ورود کرده‌اند.

- در شرایطی که برجام در معرض خطر فروپاشی قرار گرفته است و اروپایی‌ها گام مهمی برای حفظ آن برنداشته‌اند، همنوایی برخی از شرکای اروپایی توافق هسته‌ای با ادعای امریکا پیرامون برنامه موشکی و دفاعی کشورمان نه تنها حداقل اعتماد باقی مانده میان ایران و اروپا را از بین می‌برد که تلاش برای حل موانع موجود را نیز با دشواری زیادی روبه‌رو می‌کند. سفر وزیر خارجه آلمان به تهران از این منظر باید انتقال دهنده دیدگاه های بحق تهران درخصوص فعالیت‌های دفاعی و موشکی و نقش‌آفرینی منطقه‌ای ایران باشد. پیامی بر این اساس که جمهوری اسلامی برخلاف ادعای جبهه عربی- اسرائیلی نه تنها نقشی در ایجاد بی ثباتی در منطقه و حمایت از تروریسم نداشته که خود برای حل این بحران منطقه‌ای ایفاگر نقش مؤثری بوده است.

اگر چه مجموع گزاره‌های مورد اشاره در خلال رایزنی مقام‌های دیپلماتیک ایران و آلمان مورد بررسی قرار خواهد گرفت اما نکته‌ای که نباید از دید مقام‌های کشورمان مغفول بماند جایگاه و وزن بین‌المللی مقام‌های سفر کننده به تهران است. هرچند ایران پیرامون برجام و مسائل منطقه‌ای مواضع به حقی دارد اما چنانچه این دیدگاه‌ها را نه با یک رویکرد تقابل جویانه بلکه در یک فضای مسالمت‌آمیز تبیین کند، کشورهای بزرگ آسیایی و اروپایی در کنار یکدیگر می‌توانند فراهم کننده فرصت شنیده شدن صدای صلح‌جویی تهران در جامعه بین‌الملل باشند. ناگفته نماند، دیپلماسی ممکن است ایده‌آل نباشد ولی همواره بهتر از دیگر آلترناتیوهای موجود مانند تنش، تقابل و جنگ است. ایران بر این مبنا به قدرت‌های بزرگ صنعتی مانند ژاپن و آلمان خوشامد می‌گوید اما نتیجه دیپلماسی با محور آلمان- ژاپن بایستی نفع مشترک ایران و امریکا و یا دست کم دوری از ضرر و زیانی باشد که باعث و بانی آن رهبری آنارشیک ترامپ در نظام بین‌الملل و عدم بازدارندگی اروپا در برابر چنین رویه‌ای است. به همین روی تقویت پیام صلح ایران و تحکیم عمل به برجام هنگامی میسر است که اروپا به تعهدات برجامی‌اش عمل کند.

* کارشناس مسائل بین‌الملل

انتهای پیام/*