تشابهات ساختاری نظام‏ های سیاسی و اجتماعی در کشورهای عربی و مشکلات یکسان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از ناکارآمدی دولت‏ها در مفهوم موسع آن از جمله بسترها و عوامل شکل ‏دهنده به ویژگی‏ های مشترک است.

کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا پس از سقوط دیکتاتورهای غرب‏گرای آنها و به‏ دست‏ گرفتن اوضاع به صورت خودجوش به‏ وسیله مردم، بار دیگر آمریکا و هم‏‌پیمانانش که قبلا کشورهای آمریکای لاتین حیاط خلوت آنها بود اما انقلابی که در کوبا توسط فیدل کاسترو ایجاد شد و جنبش ضد آپارتایتدی نلسون ماندلا در آفریقا به وقوع پیوست، حالا دومینوی قدرت را از دست آمریکایی‌ها خارج کرد. اکنون آنها بدیلی برای خویش در خاورمیانه و شمال آفریقا جستجو می‏‌کنند که نمونه آن تماس تلفنی چندی پیش دونالد ترامپ با ژنرال حفتر ۷۵ ساله لیبیایی است که چون«عبدالفتاح السیسی» که شبیه خودش سرهنگ نظامی است با کودتای غرب در طرابلس به تخت قدرت جلوس کند اما با عوض شدن موازنه و کافی نبودن کاتالیزور غرب و قتل و عام و هرج ومرج حفتر در طرابلس، حالا ترامپ هم موضع خود را در قبال لیبی با چرخشی مرموز و عجیب عوض کرده و رسانه‏ های جهان از این حرکت دوگانه ترامپ به خشم آمده‏ اند. هرچند جنبش ‏های مردمی در کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در پهنای جغرافیایی وسیعی رخ دادند و برخی از ابعاد هریک از کشورهای دچار بحران با توجه به مولفه ‏ها،آیتم ‏ها و مشخصه‏ های جامعه‏ شناختی و نوع بازیگران داخلی و خارجی تاثیرگذار و شیوه ‏های مدیریت بحران تفاوت‏هایی با هم دارند، اما این تحولات دارای ویژگی‏های مشترک قابل توجهی نیز هستند. تشابهات ساختاری نظام‏ های سیاسی و اجتماعی در کشورهای عربی و مشکلات یکسان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از ناکارآمدی دولت‏ها در مفهوم موسع آن از جمله بسترها و عوامل شکل ‏دهنده به ویژگی‏ های مشترک است. این کشورها دارای مردمی مسلمان با هویت مذهبی و استقلال ‏خواه از یک سو و مواجهه با نام‏ های سیاسی غیر متحد عرب و محافظه‏ کار در قبال رژیم اسراییل از سوی دیگر بوده ‏اند که این ویژگی‏ های مشترک به تشابهات بعدی بسیاری انجامیده است. هرچند که نوع تاثیرگذاری بازیگران خارجی و شیوه مدیریت رژیم ‏های سیاسی، باعث پیدایش الگوهای متفاوتی شد و سرنوشت‏ های متفاوتی را برای هریک از جنبش‏ ها در کوتاه ‏مدت رقم زد.
* منتقد و روزنامه‏ نگار