اخبار منتشره درگیری مجدد نیروهای مسلح جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره باغ از روز یکشنبه و تلفات نظامی و غیرنظامی در پی تشدید نبردها حکایت دارد. نقش ترکیه، روسیه و ایران در کشاندن آذربایجان و ارمنستان به میز مزاکره و دور کردن منطق از جنگ بسیار مهم است.

اخبار منتشره در رسانه های داخلی و خارجی از درگیری مجدد نیروهای مسلح جمهوری آذربایجان و جمهوری خودخوانده قره باغ با حمایت ارمنستان، حکایت دارد. این درگیری ها که مانند قبل موجب بروز خسارت های جانی و مالی به هر دو طرف و همچنین نیروهای نظامی شده، توجه به معضل قره باغ را افزایش داده است.

قره باغ یک منطقه کوچک با ۱۴۰ هزار نفر جمعیت ارمنی است که سالهاست موجب ناامنی و ناارامی در منطقه قفقاز شده است.

قره باغ که سالها بخشی از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان بود، در فوریه سال ۱۹۸۸ با حمایت ارمنستان اعلام استقلال کرد. استقلال این جمهوری خودخوانده را هیچ کشوری حتی ارمنستان نپذیرفت ولی هفت شهرستان همجوار از جمهوری آذربایجان، به اشغال نیروهای ارمنستان درآمد و معضل را پیچیده تر کرد.

استقلال این جمهوری خودخوانده تا کنون تبعاتی منفی برای ثبات و امنیت منطقه داشته که بطور اجمال بازگو می گردد.

۱- بحران قره باغ موجب درگیری دو کشور در حال توسعه یعنی آذربایجان و ارمنستان شد و نه تنها پیشرفت اقتصادی این دو کشور را با موانع امنیتی مواجه کرد بلکه مردم این دو کشور را در معرض جنگ های خانمانسوز و بی نتیجه قرار داده است.

۲- این مناقشه باعث شد که پای رژیم صهیونیستی به منطقه باز شود. رژیم اشغالگر قدس به طمع یافتن بازارهای تسلیحاتی جدید و تقویت نفوذ خود در منطقه، با فروش سلاح های مخرب به آذربایجان و ارمنستان، موجب تشدید رویارویی بین این دوکشور گردید.

رژیم اشغالگر قدس سفارت خود در باکو را تاسیس کرد و به مقامات آذربایجان قول داد که لابی یهودی از مواضع این کشور در مقابل ارمنستان حمایت کند. وعده ای که نه تنها محقق نگردید بلکه تقویت لابی ارمنستان در اسرائیل را در پی داشت.

آذری‌ها هم چندان از خریدهای تسلیحاتی خود نیز راضی نشدند چون اسرائیل در ازای دریافت مبلغ بالا، سلاح‌هایی از رده خارج تحویل باکو می‌داد. در آخرین سفر نتانیاهو به باکو، اسرائیل وعده داد که گنبد آهنین را به آذربایجان تحویل دهد اما هرگز این وعده عملی نشد.

۳- معضل قره باغ باعث تقویت مناسبات ارمنستان و اسرائیل و تاسیس سفارت ارمنستان در تل آویو شد. درپی علنی شدن لابی یهود برای گشایش سفارت ارمنستان در سرزمین های اشغالی فلسطین ، موضوع فروش اطلاعات نظامی جمهوری آذربایجان به ارمنستان در رسانه های منطقه جنجال برانگیز بود.

شواهد نشان می داد که سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی - موساد - در جریان درگیری نیروهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان درمنطقه تاووز، مکان دقیق حضور ژنرال "پولاد هاشم اف" را در منطقه عملیات، در اختیار سرویس های اطلاعاتی ارمنستان قرار داده بود.

۴- تل‌آویو با درآمدزائی از فروش تسلیحات به آذربایجان و ارمنستان، توان مالی خود را برای تداوم نظامی‌گری و جنایت علیه مردم مظلوم فلسطین وبی ثبات سازی کشورهای سوریه و لبنان افزایش داد.

۵- ایجاد مناقشه قره باغ، بهانه حضور آمریکا و اروپا در قفقاز و افزایش رقابت با روسیه بود. در واقع ادعای غربی ها به ویژه آمریکا به بهانه حل مناقشه قره باغ و با هدف تامین امنیت انتقال انرژی و محاصره امنیتی روسیه و غارت منابع انرژی کشورهای قفقاز جنوبی، صورت گرفت. امروز هم غرب با سرگرم کردن مردم و دولت های منطقه به تداوم بحران تلاش می کند تا حضور خود را در این منطقه تثبیت کند.

۶- روسیه حضور غرب در آسیای مرکزی و قفقاز را تهدیدی برای امنیت و منافع اقتصادی خود دانست. بحران قره باغ علتی برای نیاز راهبردی آذربایجان و ارمنستان به روسیه شد و مسکو بصورت پنهانُ علاقمند به تداوم وضع موجود در بحران قره باغ است.

طرف های درگیر در مناقشه قره باغ، نقش مسکو را برای رسیدن به توافق احتمالی انکار نمی کنند و برای جلب رضایت کرملین، سیاست های کلان خود را با منافع روسیه هماهنگ می کنند.

۷- مناقشه قره باغ موجب نفرت آذری ها و ارمنی ها که سالها در کنار هم با مسالمت زندگی می کردند، شد تا حدی که هر یک از طرف های درگیر سعی در پاکسازی قومی از منطقه کردند که خود یک فاجعه فرهنگی و قومیتی را در پی داشت.

برخی از مردم آذربایجان متولد ایروان و بعضی از مردم ارمنستان متولد باکو و گنجه هستند، مردمی که امروز در مقابل هم قرار گرفته اند. متاسفانه جمهوری خودخوانده قره باغ بر روی روابط خوب آذری ها و ارامنه سراسر جهان هم اثر گذاشته و آنها از یکدیگر متنفر هستند.

۸- معمولا در پی بروز تنش نظامی میان نیروهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان و بر اثر تبادل آتش، مناطق مرزی ایران هم در معرض آسیب قرار می گیرند. در درگیری اخیر هم یک راکت عمل نشده به اراضی روستای خلف‌بیگلو از توابع شهرستان خداآفرین در حاشیه ارس، اصابت کرد.

اگر چه این راکت، عمل نکرد و خسارت مالی و جانی نداشت اما تداوم مناقشه می تواند بر روی امنیت مناطق مرزی جمهوری اسلامی ایران نیز اثر بگذارد.

مراتب بالا نشان می دهد که جمهوری خودخوانده قره باغ نه یک بازیگر بلکه یک بازیچه در منطقه برای تامین منافع غرب و رژیم صهیونیستی، تشدید رقابت های منطقه ای، عامل جنگ آذربایجان و ارمنستان، موجب تنفر افکنی میان آذری ها و ارمنی های منطقه و جهان و تهدید کننده امنیت کشورهای پیرامونی است. مانع اصلی حل این مناقشه نیز منافع آمریکا و رژیم صهیونیستی است.

برای حل این معضل، نخست باید جمهوری آذربایجان و ارمنستان درک درستی از انگیزه های پنهان حفظ این مناقشه داشته باشند. آنها باید با برخورد سازنده، با تشدید اختلاف و جنگ، منطقه را در معرض ناامنی قرار ندهند. کشورهای منطقه از جمله روسیه و ایران نیز باید با تداوم رایزنی، حل این معضل منطقه ای را در دستورکار قرار داده و تدابیر لازم را اتخاذ نمایند.

*کارشناس مسائل بین الملل

انتهاای پیام/*