عضو سابق مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌گوید: ويروس کرونا شوخی ندارد حال اگر ما خودمان اين زنجيره را قطع نکنيم و خودمان عامل انتقال باشيم، کسي نمی‌تواند کاری انجام دهد و تلفات و خسارات نيز بالاخواهد بود. با ورود نيروهای مسلح به اين پديده اميد می‌رود آنها بتوانند مانع کسانی بشوند که به دستورالعمل‌های بهداشتی توجه نمی‌کنند.

حمید شجاعی: بیش از دو هفته است که جامعه متاثر از ویروس ناشناخته کرونا است و تمام ساحت‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... را تحت تاثیر خود قرار داده و از این رو در هر کوی و گذر صحبتی جز کرونا و حواشی پیرامونی آن نیست. حتی بر تخصصی‌ترین مسائل نیز کرونا سایه افکنده است.

این در حالی است که جدای از خود ویروس کرونا که هزاران نفر را در کشور درگیر خود کرده و صدها نفر را نیز به کام مرگ کشیده اضطراب و بار روانی ناشی از ویروس بسیار بیشتر در جامعه انتشار یافته است. چنانکه جامعه خسته درصدد راه نجاتی از این وضعیت و حرکت از شرایط موجود به وضعیت مطلوب می‌شود.

در این راستا برای بررسی نحوه مواجهه مسئولان و مردم با ویروس کرونا؛ علل عدم همراهی مردم با مسئولان، شرایط قرنطینه شهرها و رسیدگی به اقشار آسیب‌پذیر و ارزیابی سال آینده، با محمد هاشمی رفسنجانی عضو سابق مجمع تشخیص مصلحت نظام به گفت‌وگو پرداخته ایم که در ادامه می‌خوانید. ‌‌‌


**تحليل شما از نحوه مواجهه دولت و جامعه با ويروس کرونا چگونه است و براي گذر از اين شرايط با کمترين هزينه بايد چه تدابيري اتخاذ کرد؟

آنچه که از رسانه‌هاي عمومي و بين‌المللي بر مي‌آيد و مي‌توان استنباط کرد اينکه اولا اين مساله به‌عنوان پديده‌اي جهاني مطرح شده و سازمان جهاني بهداشت هم آن را به‌عنوان مشکل جهاني معرفي کرده لذا فقط مختص ايران نيست. ثانيا بيش از 80‌درصد پيشگيري و درمان بر عهده مردم است و آنها بايد دستورالعمل‌هاي بهداشتي را رعايت کنند. خدمات بهداشتي دولت‌ها و بخش‌هاي بهداشتي حداکثر 20‌درصد است و بيشتر نيست. از طرفي نمي‌دانم دولت ايران اطلاع نداشته، غافلگير شده يا مسائل ديگري مطرح شده اما به هر حال زماني که قم آلوده شد اقدامات لازم انجام نگرفت و اين ويروس به شهرها و استان‌هاي مختلف منتقل شد و تاکنون که در تمام کشور فراگير است و تقريبا هيچ ‌استاني نيست که آلوده و گرفتار اين ويروس نباشد. اما در اين فاصله اي که دولت خدماتش را شروع کرده در حد توانايي و امکانات در مقايسه با کشورهاي ديگر که سازمان بهداشت جهاني ارزيابي مي‌کند و گزارش مي‌دهد عملکرد خوبي داشته و خوب پيش رفته است. منتها متاسفانه مردم ايران فرهنگ بايسته را ندارند که همراهي کنند. مثلا مدرسه و دانشگاه‌ها را تعطيل مي‌کنند که مردم در خانه بمانند و عامل انتقال نباشند اما شاهديم که جمعيتي به سمت شمال و شهرهاي مختلف راه مي‌افتند. از بس اين روزها مسئولان گفتند که سفر نکنيد و از خانه بيرون نياييد اما متاسفانه همه مردم رعايت نمي‌کنند. به عبارت بهتر عده‌اي رعايت مي‌کنند و عده‌اي رعايت نمي‌کنند. ويروس کرونا شوخي ندارد و به تعبير وزير بهداشت حلقه و زنجيره انتقال بايد در جايي قطع شود. حال اگر ما خودمان اين زنجيره را قطع نکنيم و خودمان عامل انتقال باشيم، کسي نمي‌تواند کاري انجام دهد و تلفات و خسارات نيز بالاخواهد بود. به‌نظر مي‌رسد با ورود نيروهاي مسلح به اين پديده اميد مي‌رود آنها بتوانند مانع کساني بشوند که به دستورالعمل‌هاي بهداشتي توجه نمي‌کنند. البته کشورهاي ديگر از اين جهت از ما جلوترند و بهتر عمل کردند. در چين حدود 11‌ميليون نفر را در يک شهر قرنطينه کردند در ايتاليا مي‌بينيد که چند‌ميليون نفر را قرنطينه کردند و قوانين سخت‌گيرانه‌اي اعمال شده و جريمه مي‌گذارند. اما ما در اين بخش آنچنان که بايد و شايد مجموعا درست عمل نکرديم. البته دولت که تنها نيست و بايد ساير مجموعه‌ها نيز در اين راستا به کمک دولت بشتابند. دولت، وزير بهداشت و ساير مسئولان مربوطه مرتب پيشنهاد مي‌دهند و صحبت مي‌کنند، اما عده اي به اين حرف‌ها توجه نکرده و رعايت نمي‌کنند.


**با توجه به اينکه مسئولان امر بارها بر خطر اين ويروس و انتقال سريع آن هشدار داده‌اند؛ عدم توجه مردم به اين مساله مهم ناشي از چيست و چه عللي دارد؟

اين مساله را بايد از بعد فرهنگي بررسي کرد، جامعه مشکل فرهنگي دارد. مقداري هم ممکن است که اطلاع و آگاهي مردم کم باشد. حال ممکن است در اين قضيه ديسيپلين و نقدپذيري برخي کشورها بيشتر از ما باشد. من زماني که در آمريکا تحصيل مي‌کردم اتوبان‌ها با اينکه بسيار صاف و خوب بود اما وقتي مثلا تابلويي نصب بود که روي آن نوشته بود حداکثر سرعت 100 کيلومتر واقعا راننده‌ها توجه مي‌کردند اما در ايران شاهديم که مردم چراغ قرمز را رد مي‌کنند در اتوبان يا خيابان با سرعت خيلي زياد حرکت مي‌کنند و توجهي به تابلوها نيز ندارند. از طرفي جداي از بحث کرونا در مورد قانون‌پذيري در همين بحث ماليات، کشورهاي مختلف سر سال مالياتي طبق قانون که دارند فرم مالياتي پر مي‌کنند و اگر بايد مالياتي بپردازد در همان زمان پرداخت مي‌کنند اما در ايران ماليات و پرداخت آن پروسه اي است که انجام شدني نيست. اين مسائل وجود دارد و فرهنگي است و چيزي است که مردم به قوانين توجه نمي‌کنند. چون بالاخره ايران 2500 سال حکومت ديکتاتوري و استبدادي داشته و شايد اين مساله زاييده فرهنگ استبدادي باشد. اکنون نيز که نظام آزاد است بازهم مردم همان سوابق را دارند.


**طبق قوانين سازمان جهاني هر دولتي که اعلام قرنطينه کند بايد حقوق و مايحتاج زندگي مردم را تامين کنند؛ در اين راستا بسياري معتقدند که اگر دولت ايران تن به قرنطينه شهرها نمي‌دهد از اين جهت است که به لحاظ اقتصادي توانايي تامين حقوق و معيشت مردم را ندارد؛ چه ميزان با اين گزاره موافقيد؟

البته در ايتاليا که قرنطينه کردند اينگونه نبود و به عللي چون تهيه غذا و مراقبت‌هاي بهداشتي مردم مي‌توانند از خانه خارج شوند. در چين گفته شد که در وضعيت قرنطينه به وضع معيشت مردم توجه مي‌شده اما در ايتاليا که کشوري اروپايي است اصلا اعلام نکردند که به مردم حقوق مي‌دهند. حال اگر قشر آسيب‌پذيري باشد بحث جداگانه‌اي دارد. در کشورهاي ديگر نيز اينگونه حرف‌ها نيست. در کشورهاي اروپايي اقلام بهداشتي مثل ماسک، دستکش و مواد ضد عفوني پيدا نمي‌شود و فقط مختصري مي‌توان در بيمارستان‌ها يافت که خودشان توصيه مي‌کنند که مردم به بيمارستان‌ها نروند. بنابر اين اينکه مطرح مي‌شود اگر مردم قرنطينه شوند بايد همه مايحتاجشان توسط دولت تامين شود تا به حال نبوده و نيست. البته در هر جايي مقدار خاصي از رسيدگي انجام مي‌شود. در ايران نيز دولت اعلام کرد که به 3‌ميليون نفر بسته‌هاي حمايتي مي‌دهد و نيروهاي مسلح نيز قرار شده عامل اجرا باشند و کمک کنند. برخي از اين موارد زياد بزرگنمايي مي‌شود و ايجاد توقع مي‌کند. البته واقعيتي وجود دارد که تعداد زيادي از مردم و کسبه نمي‌توانند در خانه بنشينند و زندگي و معيشتشان در خارج از خانه تامين مي‌شود. اين حرف منطقي است و بايد فکري برايش کرد. البته بانک مرکزي و ساير بانک‌ها در برخي موارد اقساط و چک‌ها را به تاخير انداخته‌اند و از اين موارد انجام شده است. مورد بعدي اين است که واقعا آمار درستي از اقشار و اشخاص آسيب‌پذير و نيازمند نداريم. در همين بحث يارانه اکنون کساني يارانه مي‌گيرند که ماهي فلان قدر درآمد داشته و صاحب و خانه و ماشين‌هايي هستند اما در عين حال اين يارانه را هم مي‌گيرند. صحبت دولت از يارانه بدين جهت بود که واقعا افراد نيازمند را شناسايي کند و به جايش حمايت کند. اما حالا براساس اطلاعاتي که دارند اعلام کردند که به 3‌ميليون نفر بسته‌هاي مي‌گيرند که ماهي فلان قدر درآمد داشته و صاحب و خانه و ماشين‌هاي هستند اما در عين حال اين يارانه را هم مي‌گيرند. دولت که صحبت از يارانه کرد از اين جهت بود که واقعا افراد نيازمند را شناسايي کند و به در زمان مشخص از آنها حمايت کند. اما حالا براساس اطلاعاتي که دارند اعلام کردند به 3‌ميليون نفر بسته‌هاي حمايتي مي‌دهند. رئيس سازمان برنامه و بودجه نيز اعلام کرد که بين 200 تا 600‌ هزار تومان به اين خانواده‌ها پول مي‌دهند. اقشار آسيب‌پذير واقعا مشخص نيسستند و دولت نيز آن امکان حمايت از 80‌ميليون نفر را ندارد.


**بعضا مطرح مي‌شود که اگر جامعه نسبت به آنچه که از سوي مسئولان مطرح مي‌شود وقعي نمي‌نهند اين نوع کنش ناشي از بي‌اعتمادي مردم به دولت و مسئولان است. اساسا معتقد به اين مساله هستيد؟ چه راهکارهايي را براي جلب اعتماد پيشنهاد مي‌کنيد؟

مساله کرونا با ساير مسائل متفاوت است و مساله‌اي در سطح جهاني است. امروز همه استان‌ها، شهرستان‌ها و حتي روستاها درگير هستند. لذا نمي‌توان اين مورد را با ساير مسائلي که موجب بي‌اعتمادي مردم به مسئولان شده مقايسه کرد. اتفاقاتي مثل آبان و دي‌ماه مواردي محدود در جايي خاص بوده که در برخي جاها ريشه‌هاي سياسي نبوده است واقعا نمي‌شود بحران کرونا را با اين مسائل مقايسه کرد. اتفاقا من معتقدم الان توجه مردم به دولت و نظام نسبت به گذشته بيشتر شده است. البته اين گفته‌ام بر مبناي رسانه‌ها است، چراکه به يکسري مسائل دسترسي ندارم. حال وقتي انسان رسانه‌هاي داخلي، خارجي، مکتوب، صوتي، تصويري و مجازي را نگاه مي‌کند در مجموع اعتماد مردم به نظام بيشتر شده و خواسته‌هايشان نيز افزايش يافته و در همين مساله کرونا خواهان مبارزه با اين ويروس هستند. اکنون مردم از نظر رواني احساس خطر مي‌کنند. مردم الان براي خودشان احساس خطر مي‌کنند نه براي قضيه ديگري. واقعا مردم نگران و ناراحتند و به‌دنبال يک ناجي مي‌گردند. اين ناجي را نيز دولت و نظام مي‌دانند که نجاتشان دهد. البته مردم براساس اعتقاداتي که دارند به دعا متوسل مي‌شوند و به درگاه خداوند استغاثه مي‌کنند. حال برخي براساس فرهنگ ديني ناجي را خدا و توسل به ائمه اطهار مي‌دانند و آنهايي که کمتر از اين فرهنگ برخوردارند به‌دنبال دولت هستند که به نجات مردم بپردازد. لذا بازهم مي‌گويم که قضيه با اتفاقات ديگر کاملا تفاوت دارد.


**با توجه با اتفاقات دامنه‌داري که در سال 98 با آنها روبه‌رو بوديم سال آينده را در حوزه‌هاي مختلف چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟

اکنون مساله اصلي کشور کرونا است و همه مراکز حداقل تا پايان ارديبهشت و بعضا تا اوسط خرداد کرونا را مساله اصلي کشور مي‌دانند که هنوز وجود دارد. مباحث ديگري مطرح شده که به گفته دانشمندان خارجي اگر کرونا در تابستان هم فروکش کند دو مرتبه در فصل سرما عود خواهد کرد. اين مثل ويروس آنفلوآنزا است که اين گونه نبوده پس از يک دوره ريشه کن شود و دو مرتبه از شهريور به بعد عود مي‌کند. بنابراين اکنون برنامه‌ريزي‌هايي که براي سال آينده صورت مي‌گيرد به شدت حول همين محور مبارزه جدي با کرونا است. البته اين پديده روي اقتصاد، اجتماع، سياست و حتي امنيت تاثير گذاشته است. بالاخره وقتي خيل بيکاران زياد شود ممکن است ناهنجاري‌هاي اجتماعي افزايش يابد. مسائل اقتصادي واقعا براي جامعه مهم است و از طرفي در آمدهاي دولت نيز محدود است. اين بخشي که بايد از ماليات تامين شود شايد در سال آينده نتواند تامين گردد. تکليف صادرات نفت نيز معلوم است، بنابراين سال آينده را براي هيچ‌کشوري نمي‌توان سال خوبي پيش‌بيني کرد. آمريکا، چين، اروپا زيان‌هاي تريليون دلاري مي‌دهند. سال 99 سال پر حادثه و خوبي نيست و با وضع کنوني پيش‌بيني نمي‌شود که سال خوبي باشد. هر چند که برخي نيز اين حوادث را به علائم ظهور تعبير کردند. ديدگاه‌هاي مختلفي مطرح است اما سر جمع اينکه از هم‌اکنون مي‌توان پيش‌بيني نمود که سال آينده در حوزه‌هاي سياسي، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي نمي‌تواند سال مطلوبي باشد و دولت بايد بسيار مراقب باشد.

انتهای پیام/*